«Մայրաքաղաք Երևանում 24-ժամյա տեսահսկման համակարգերի պարտադիր տեղադրման մասին ՀՀ կառավարության օրինագիծն արդարացված չէ և խոչընդոտում է անձնական կյանքին և այլ իրավունքներին»,- հայտարարել է Human Rights Watch-ը։
Օրինագիծը Երևանի մասնավոր սուբյեկտներից պահանջում է տեղադրել տեսախցիկներ և ոստիկանությանը տրամադրել ձայնագրությունների ուղիղ հասանելիություն՝ ըստ պահանջի: Պաշտոնյաները նաև նշել են, որ մտադիր են օգտագործել արհեստական ինտելեկտի (AI) տեսավերլուծություն՝ ձայնագրությունները վերահսկելու համար:
«Համատարած, անխտիր տեսահսկումն անխուսափելիորեն կհանգեցնի գաղտնիության անհիմն ոտնահարման և չի կարող դիտարկվել որպես ժողովրդավարական երկրում հանրային անվտանգությունը բարելավելու համար անհրաժեշտ միջոց», – նշել է Human Rights Watch-ի Եվրոպայի և Կենտրոնական Ասիայի ասոցիացված տնօրեն Գիորգի Գոգիան: Նրա խոսքով՝ հասարակական տարածքներում զանգվածային հսկողությունը սառեցնող ազդեցություն կունենա հիմնարար քաղաքացիական և քաղաքական իրավունքների վրա:
Իշխանությունները պետք է չեղյալ համարեն օրինագիծը, կամ առնվազն կասեցնեն դրա քննարկումը, մինչև այն փոփոխվի՝ համապատասխանեցնելով մարդու իրավունքների միջազգային չափանիշներին: Նրանք նաև պետք է դիմեն Վենետիկի հանձնաժողովին՝ Եվրոպայի խորհրդի սահմանադրական հարցերով խորհրդատվական մարմնին, օրինագիծը գնահատելու խնդրանքով։
Ներքին գործերի նախարարության առաջարկած օրինագիծը նախատեսում է փոփոխություններ ինը օրենքներում՝ անվանապես «հանրային տարածքների անվտանգությունն ամրապնդելու համար»։ Օրինագծի դրույթները պահանջում են բազմաթիվ մասնավոր սուբյեկտներից, ներառյալ ֆինանսական, կապի (էլեկտրոնային և փոստային), կրթական, դեղագործական և մանրածախ օբյեկտները, տեղադրել CCTV տեսախցիկներ, որոնք իրականացնում են մարդկանց շարունակական հսկողություն։
Այս համակարգերը հավաքում են անձնական տվյալներ՝ կապված անհատների ինքնության, տեղաշարժերի և ասոցիացիաների հետ, և, հետևաբար, պետք է ենթարկվեն հստակ սահմանափակումների՝ պաշտպանելու գաղտնիության իրավունքը և այլ իրավունքները, նշել է Human Rights Watch-ը:
Փոփոխությունների նախագծում առաջարկվող հսկողությունն անխտիր է, քանի որ այն չի ներառում թիրախավորման կամ ընտրության որևէ ձև և չի պահանջում իշխանություններից հիմնավոր կասկածներ կամ հավանական պատճառներ ներկայացնել՝ որպես որոշակի անձի հետևելու հիմք:
Կառավարությունը պետք է հրապարակի համատարած տեսահսկման և արհեստական ինտելեկտի վերլուծության օգտագործման հիմնավորումը, նպատակը և նախատեսված հավելվածները, ինչպես նաև հստակ պլան՝ մեղմելու մարդու իրավունքների հետ կապված ռիսկերը, ինչպես նաև վերահսկողության և հաշվետվողականության ընթացիկ ծրագրերը: Human Rights Watch-ը օգոստոսին գրել է Հայաստանի համապատասխան իշխանություններին՝ խնդրելով պարզաբանումներ և երաշխիքներ առաջարկների վերաբերյալ, սակայն ոչ մի պատասխան չի ստացել:
Հասարակական տարածքներում տեսահսկման զուտ գոյությունը կարող է սառեցնող ազդեցություն ունենալ հիմնարար իրավունքների վրա, ինչպիսիք են հավաքների, միավորումների և արտահայտվելու ազատությունները, ինչպես նաև գաղտնիության իրավունքը: Համատարած հսկողության վերանայման համար արհեստական ինտելեկտի օգտագործումը կբարձրացնի այդ ռիսկերը, նշել է Human Rights Watch-ը: Պետությունները պետք է ձեռնպահ մնան հանրային տարածքներում դեմքի ճանաչման և արհեստական ինտելեկտի այլ վերլուծական տեխնոլոգիաների օգտագործումից, քանի որ դա ուժեղացված զանգվածային հսկողություն է:
Հայաստանը մի շարք միջազգային և տարածաշրջանային պայմանագրերի կողմ է, որոնք ամրագրում են գաղտնիության և տվյալների պաշտպանության իրավունքը: Հիմնական իրավունքների սահմանափակումները, այս դեպքում՝ անձնական կյանքի իրավունքը, պետք է նախատեսվեն օրենքով, որոնք անհրաժեշտ են ժողովրդավարական հասարակությունում և համաչափ՝ օրինական նպատակին հասնելու համար:
