ՌԴ-ի հետ հարաբերությունների վերականգնումը Փաշինյանի կառավարությանը կարող է թանկ արժենալ․ Eurasianet
Վաղեմի թշնամիներ Հայաստանն ու Ադրբեջանը ներգրավված են «մերձեցման մրցավազքի» մեջ, որոնցից յուրաքանչյուրը ձգտում է վերականգնել լարված հարաբերությունները Ռուսաստանի հետ: Դա, ըստ երևույթին, կապված է մինչև խաղաղության պայմանագրի ստորագրումն առավելություններ ձեռք բերելու համար Երևանի և Բաքվի մանևրելու հետ․ գրել է Eurasianet–ը:
Ինչպես նշվել է, Հայաստանն ու Ադրբեջանը խոստովանել են, որ պայմանագրի տեքստի նախագիծը վերջնական տեսքի է բերվել, սակայն ստորագրման ամսաթիվ չի նշվում: Մարտի 13-ի հայտարարությունից ի վեր, Ադրբեջանը, փոխարենը, ճնշում է Հայաստանին՝ ձեռնարկելու գործողություններ, ներառյալ սահմանադրական փոփոխությունների ընդունումը և ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի լուծարման համաձայնությունը, որոնք Բաքուն դրել է որպես պայմանագրի ստորագրման նախապայմաններ:
Երևանի վրա ճնշումը մեծացնելու համար Ադրբեջանի պաշտոնյաները ռազմատենչ դիրքորոշում են որդեգրել՝ բազմիցս մեղադրելով Հայաստանին սահմանի երկայնքով զինված սադրանքներ հրահրելու մեջ, որոնք բոլորը կտրականապես հերքվել են Հայաստանի իշխանությունների կողմից։ Բացի այդ՝ Ադրբեջանը քայլեր է ձեռնարկել Մոսկվայի հետ իր ռազմավարական գործընկերությունը վերականգնելու ուղղությամբ։
Երկկողմ հարաբերություններն արագորեն վատթարացել էին դեկտեմբերի վերջին ռուսական հակաօդային պաշտպանության կողմից ադրբեջանական քաղաքացիական ինքնաթիռի պատահական խոցումից հետո: Ընդգծվել է, որ Հայաստանի կառավարությունը վերջին մի քանի օրվա ընթացքում արձագանքել է Երևանի և Մոսկվայի միջև հակամարտությունը թուլացնելու սեփական հապճեպ ջանքերով:
Ռուսաստանը երկար ժամանակ Երևանում դիտվում էր որպես Հայաստանի աշխարհաքաղաքական պաշտպան, սակայն երկկողմ հարաբերություններն արագ սրվել են 2023 թվականին Ադրբեջանի կողմից Լեռնային Ղարաբաղի գրավումից հետո։ 2024 թվականի ընթացքում վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի կառավարությունը նվազեցրել է հարաբերությունները Ռուսաստանի հետ՝ միաժամանակ ամրապնդելով տնտեսական և անվտանգության հարաբերությունները Միացյալ Նահանգների և Եվրամիության հետ՝ ներառյալ ԵՄ անդամակցությանն ուղղված քայլերը։ Բաքվի ռազմատենչությունը, զուգակցված այն մտավախությունների հետ, որ Կրեմլը կարող է ևս մեկ անգամ քննադատական աջակցություն ցուցաբերել Ադրբեջանին, կարծես թե, դրդել են հայ պաշտոնյաներին փոխել դիվանագիտական արագությունը և շահել Մոսկվայի բարեհաճությունը: Փաշինյանը մարտի 14-ին հայտարարել է մայիսի 9-ին Մոսկվայում Հաղթանակի օրվա տոնակատարություններին մասնակցելու մասին։ Հենց հաջորդ օրը Ադրբեջանի առաջնորդ Իլհամ Ալիևը հաստատել է, որ ինքը նույնպես մասնակցելու է Հաղթանակի օրվա տոնակատարություններին Կարմիր հրապարակում։ Մարտի 20-ին սկսեցին տեղեկություններ շրջանառվել, որ Փաշինյանը հրահանգներ է տվել Հայաստանի պետական կառույցներին՝ բարելավելու հարաբերությունները Կրեմլի հետ։
Համապատասխանաբար, վերջին մի քանի օրերի ընթացքում հայ և ռուս պաշտոնյաների միջև շփումներ են եղել: Ըստ ՀՀ ԱԳՆ հայտարարության՝ Արտաքին գործերի նախարարության բարձրաստիճան պաշտոնյաները բազմաթիվ զրույցներ են ունեցել իրենց ռուս գործընկերների հետ՝ քննարկելու հայ–ադրբեջանական խաղաղության գործընթացը ՝ միաժամանակ «ընդգծելով երկու երկրների միջև տարբեր մակարդակներով քաղաքական երկխոսության կարևորությունը»։ Բացի այդ՝ պաշտոնյաները քննարկել են առևտրային կապերի ընդլայնումը, մինչդեռ Հայաստանը հայտարարել է, որ ռուս սահմանապահներին Հայաստանի սահմանապահ կետերից հեռացնելու ջանքերը դադարեցվել են: Բացի այդ՝ ռուս պաշտոնյաները հրավիրվել են Երևան՝ քննարկելու ռուսական պետական ալիքների և հաղորդումների հեռարձակումը Հայաստանում վերսկսելու հարցը։ Ըստ պարբերականի՝ վերջին զարգացումները նշանավորում են Կովկասում Ռուսաստանի աշխարհաքաղաքական ճակատագրի անսպասելի շրջադարձը: Վեց ամիս առաջ Կրեմլը, կարծես թե, կանգնած էր տարածաշրջանում անվտանգության ապահովման գլխավոր դերակատարի իր կարգավիճակը կորցնելու եզրին: ՀՀ–ն և Ադրբեջանը նաև հակադարձել են հայ–ադրբեջանական խաղաղ գործընթացում միջնորդ ծառայելու Ռուսաստանի ջանքերին:
Սակայն ներկա հանգամանքները վերակենդանացնում են ապագա զարգացումների վրա ազդելու Ռուսաստանի կարողությունը, ինչի մասին վկայում է Կրեմլի խոսնակ Դմիտրի Պեսկովի գնահատականը հայ–ռուսական հարաբերությունների վերաբերյալ: «Մենք ավելի քան գոհ ենք հայկական կողմի նման բարեկամական վերաբերմունքից մեր երկկողմ հարաբերությունների հեռանկարների նկատմամբ, և մենք պատրաստ ենք ամեն կերպ զարգացնել դրանք»,- հայտարարել է Պեսկովը։
Բոլոր մանևրներից հետո խաղաղության գործընթացն այժմ, կարծես, կանգ է առել մեկ այլ ճանապարհի վրա: Ադրբեջանական պաշտոնյաները շարունակում են պնդել, որ Բաքվի նախապայմանները պետք է կատարվեն նախքան պայմանագրի ստորագրումը, սակայն Փաշինյանը գուցե ավելի քիչ հակված լինի խոնարհվել Բաքվի ցանկությունների առաջ, եթե վստահ լինի, որ Ռուսաստանը չի միավորվի (Ադրբեջանի հետ) իրենց դեմ: Սակայն դա Փաշինյանի կառավարությանը կարող է թանկ արժենալ։ Մոտ ապագայում ռուսական համագործակցության դիմաց Երևանը, հավանաբար, ստիպված կլինի բախվել, այսպես կոչված, «Զանգեզուրի միջանցքում» անվտանգությունն ապահովողի դերի հնարավորությանը: Բացի այդ՝ Ռուսաստանին դուր չի գալիս Փաշինյանի ջանքերը՝ բարելավելու Հայաստանի առևտրային և քաղաքական կապերը Միացյալ Նահանգների և ԵՄ–ի հետ, և քիչ հավանական է թվում, որ սատարի վարչապետի «իրական Հայաստան» տեսլականին՝ վերափոխելու հայ հասարակությանը:
