ՀՀ-ի, Հնդկաստանի և Իրանի շահերը համընկնում են ՀՀ-ի տարածքային ամբողջականության պահպանման հարցում. զեկույց
Հարավային Կովկասը եվրասիական կարևոր քաղաքական և տնտեսական հանգույց է, նշվել է Observer Research Foundation-ի նոր զեկույցում: Ըստ վերջինիս՝ Հարավային Կովկասի նկատմամբ վերահսկողությունը թույլ է տալիս մուտք գործել դեպի Սև և Կասպից ծովի ավազան՝ ծառայելով որպես Կենտրոնական Ասիա և Մեծ Մերձավոր Արևելք տանող դարպաս: Հաշվի առնելով դրա ռազմավարական նշանակությունը՝ տարածաշրջանային տերությունները, ինչպիսիք են Ռուսաստանը, Թուրքիան և Իրանը, դարեր շարունակ պայքարել են Հարավային Կովկասում ազդեցության համար:
Վերջին տարիներին այլընտրանքային տրանսպորտային միջանցքների պահանջարկն աճել է ուկրաինական շարունակվող պատերազմի, Ռուսաստանի դեմ պատժամիջոցների, Արևմտյան Ասիայի (Մերձավոր Արևելքի) տարածաշրջանում հակամարտությունների և դրա հետևանքով առաջացած ավանդական մատակարարման ուղիների հետ կապված դժվարությունների պատճառով: Հետևաբար, Հարավային Կովկասը դառնում է ավելի կարևոր՝ որպես Ասիայի, Եվրոպայի և Ռուսաստանի միջև կապող օղակ։
Հնդկաստանի համար եզակի հնարավորություն կա նպաստելու իր ընդլայնված հարևանության կայունությանը և ապահովելու իր ներկայությունը հաղորդակցության ռազմավարական ուղիներում, որոնք ապագայում կարող են փոխել խաղը:
Աշխարհաքաղաքական նկատառումներից ելնելով` Հնդկաստանը առաջնահերթություն է տվել իր հարաբերություններին Հայաստանի հետ, որի հետ նա ունի համընկնող շահեր, ինչպիսիք են կապի նախագծերը և ընդհանուր անվտանգության մարտահրավերները, որոնք բխում են Թուրքիա-Ադրբեջան-Պակիստան դաշինքից:
Հայաստանն այսօր հնդկական զենքի ամենամեծ գնորդն է, և երկկողմ պաշտպանական համագործակցությունը աճում է։ Այս առումով՝ Հայաստանի հաջողությունը կարևոր է նաև Հնդկաստանի համար՝ համաշխարհային պաշտպանական շուկայում որպես խաղացող դիրքավորվելու համար: Հայաստանը՝ Եվրասիական տնտեսական միության (ԵԱՏՄ) միակ հարավկովկասյան անդամը, կարող է նաև կամուրջ լինել Հնդկաստանի և Եվրասիական ավելի մեծ շուկայի միջև։
Հաշվի առնելով իր ռազմավարական դիրքը՝ Հայաստանը հավասարակշռող գործոն է թուրքական էքսպանսիոնիստական քաղաքականության և պանթյուրքիստական օրակարգի դեմ Հարավային Կովկասում և նրա սահմաններից դուրս, որոնք նմանապես Հնդկաստանի համար ունեն անվտանգության հետևանքներ: Իր դիրքով Հայաստանը կարող է ծառայել որպես այլընտրանքային տարանցիկ ճանապարհ Հնդկաստանից Եվրոպա։ Քանի որ Հնդկաստանը հավակնում է դառնալ ապագա բազմաբևեռ աշխարհում կարևոր հենասյուն, շահավետ կլինի այս տարածաշրջանի հաղորդակցության ուղիների հասանելիությունը և բարեկամ երկրի միջով անցնելը:
Որպես այդպիսին, Հնդկաստանի համար կարևոր է, որ Հարավային Կովկասի տարածաշրջանը մնա կայուն, և որ Հայաստանը պահպանի իր անվտանգությունն ու տարածքային ամբողջականությունը։ Սակայն Ադրբեջանը շարունակում է մաքսիմալիստական պահանջներ ներկայացնել Հայաստանին և բազմիցս սպառնացել է ուժի կիրառմամբ բացել այսպես կոչված «Զանգեզուրի միջանցքը»: Նախագիծը լիովին համապատասխանում է Թուրքիայի շահերին, որն այն դիտարկում է որպես Հարավային Կովկասում և Կենտրոնական Ասիայում իր ազդեցությունը ընդլայնելու միջոց: Էրդողանը հայտարարել է, որ Զանգեզուրի միջանցքի բացումը «ռազմավարական խնդիր» է Թուրքիայի համար, իսկ Թուրքիայի տրանսպորտի և ենթակառուցվածքների նախարարն ասել է, որ դա օգուտ կբերի ողջ «թուրքական աշխարհին»։
Եթե սահմանները բացվեին և տարածաշրջանում կապակցման ծրագրերը իրականացվեին Խաղաղության խաչմերուկի շրջանակում, ըստ էության, բարեխղճորեն և առանց որևէ երկրի տարածքային ամբողջականության ոտնահարման, դա կխթանի տնտեսական համագործակցությունը և առևտուրը՝ օգուտ տալով տարածաշրջանի բոլոր երկրներին: Այնուամենայնիվ, անվստահությունը, ուժերի անհավասարակշռությունը և Ադրբեջանի հայտած նկրտումները ցույց են տալիս, որ Ադրբեջանը, հավանաբար, կօգտագործի իր ռազմական առավելությունը՝ նախագծի իր տարբերակը կյանքի կոչելու համար: «Զանգեզուրի միջանցքի» նախագիծը ներկայացնում է անվտանգության ռիսկեր, որոնք ազդում են Հայաստանի, Իրանի և Հնդկաստանի վրա։ Իրանը, մտահոգված լինելով Հայաստան-Իրան սահմանին սպառնացող վտանգով և տարածաշրջանում թուրքական գերիշխանության հեռանկարներով, խիստ առարկություն է հայտնել նախագծին: Այն նաև վերահաստատել է աջակցությունը Հայաստանի տարածքային ամբողջականությանը և նշել, որ տարածաշրջանում սահմանների ցանկացած փոփոխություն անընդունելի է։
Հատկանշական է, որ Իրանը միջոցներ է ձեռնարկել նախագծին հակազդելու համար, ինչպես օրինակ՝ իր տարածքով այլընտրանքային ճանապարհ առաջարկելը, Սյունիքում հյուպատոսություն բացելը և սահմանին զորավարժություններ անցկացնելը: Եթե Ադրբեջանը փորձի ուժ կիրառել իր նպատակներին հասնելու համար, ապա տարածաշրջանում կարող է այլ պատերազմ սկսել՝ բազմաթիվ դերակատարների ներգրավմամբ: Ադրբեջանի պայմաններով այս նախագծի իրականացումը, ի վերջո, կհանգեցնի Հայաստան-Իրան սահմանի անհետացմանը։ Հետևաբար, դա կխոչընդոտի Իրանի տարածքով հնդկական զենքի փոխանցումը Հայաստան և կազդի Հայաստանով անցնող այլընտրանքային ուղիների Հնդկաստանի հեռանկարների վրա, այդ թվում՝ Հյուսիս-Հարավ միջազգային տրանսպորտային միջանցքի (INSTC) հայկական հատվածի վրա՝ այս հարցում Ադրբեջանի կողմից վերահսկվող երթուղիներին այլընտրանք չթողնելով։ Երկարաժամկետ հեռանկարում Թուրքիայի գերակայությունը տարածաշրջանում կփոխի Կենտրոնական Ասիայի և Հարավային Կովկասի ավելի լայն աշխարհաքաղաքականությունը։ Որպես այդպիսին՝ Հայաստանի, Հնդկաստանի և Իրանի շահերը հայ-իրանական սահմանի խախտումները կանխելու հարցում համահունչ են։
