Հարավային Կովկասում ՌԴ-ի ազդեցությունը նվազում է՝ արտացոլելով աշխարհաքաղաքական ավելի լայն տեղաշարժ. Special Eurasia
Special Eurasia կայքը հրապարակել է զեկույց՝ վերլուծելով Ռուսաստանի, Ադրբեջանի և Հայաստանի միջև աշխարհաքաղաքական դինամիկայի վերջին զարգացումները՝ հատուկ շեշտադրելով Մոսկվայի ջանքերը՝ վերականգնելու իր մշակութային ազդեցությունը Հարավային Կովկասում:
Ինչպես նշվել է, հիմնական իրադարձությունները, ինչպիսիք են Ադրբեջանում Ռուսական տան ( «Ռոսսոտրուդնիչեստվո» վերաբացման վերաբերյալ քննարկումները և Հայաստանի հետ մշակութային համագործակցությունն ամրապնդելու Կրեմլի փորձերը, ցույց են տալիս Մոսկվայի ռազմավարական արձագանքը տարածաշրջանային հավասարակշռության փոփոխությանը:
Հայաստանում Ռուսաստանի ազդեցության նվազումը և արևմտյան տերությունների հետ Ադրբեջանի աճող դասավորվածությունն այս գործողությունները հասկանալու ենթատեքստ են ստեղծում:
Ռուսաստանը ձգտում է վերականգնել իր մշակութային և դիվանագիտական ներկայությունը Ադրբեջանում՝ վերաբացելով «Ռոսսոտրուդնիչեստվո» կենտրոնը:
Մոսկվան ամրապնդում է իր մշակութային կապերը Հայաստանի հետ՝ ձգտելով հակակշռել Բրյուսելի և Վաշինգտոնի հետ Երևանի աճող կապերը:
Թուրքիայի հետ Ադրբեջանի աճող հարաբերությունները և Հայաստանի արևմտյան առանցքը սպառնում են Ռուսաստանի երկարաժամկետ ռազմավարական դիրքին տարածաշրջանում:
Հարավային Կովկասը երկար ժամանակ եղել է Ռուսաստանի համար ռազմավարական հետաքրքրություն ներկայացնող տարածաշրջան՝ շնորհիվ իր աշխարհագրական դիրքի, էներգետիկ ուղիների և էթնիկ կազմի։ Պատմականորեն Մոսկվան պահպանել է մշակութային, տնտեսական և ռազմական նշանակալի ազդեցություն ինչպես Երևանի, այնպես էլ Բաքվի վրա, թեև տարբեր ուղիներով:
Հայաստանի համար Ռուսաստանն առանցքային դաշնակից է եղել ՝ տրամադրելով ռազմական աջակցություն և տնտեսական համագործակցություն, առաջին հերթին՝ Հավաքական անվտանգության պայմանագրի կազմակերպության (ՀԱՊԿ) և Եվրասիական տնտեսական միության (ԵՏՄ) շրջանակներում։ Այնուամենայնիվ, Երևանի կապերի ամրապնդումն արևմտյան կառույցների հետ ցույց է տալիս վերջինիս արտաքին քաղաքականության փոփոխությունը:
Մինչդեռ Ադրբեջանը դիվերսիֆիկացնում է իր արտաքին հարաբերությունները՝ ամրապնդելով իր դաշինքները Թուրքիայի, Իսրայելի և ՆԱՏՕ-ի հետ։ Բաքվի փոխգործակցությունը Մոսկվայի հետ աճել է այն բանից հետո, երբ Պուտինը և Ալիևը ստորագրել են «Դաշնակիցների փոխգործակցության մասին » հռչակագիրը 2022 թվականի փետրվարի 22-ին: Ադրբեջանի ռազմական հաղթանակը Լեռնային Ղարաբաղում ՝ Թուրքիայի աջակցությամբ, Բաքվին ավելի անկախ արտաքին քաղաքականություն որդեգրելու իրավունք տվեց:
Այս համատեքստում՝ Ռուսաստանի փափուկ ուժի նախաձեռնությունները, ինչպիսիք են Բաքվում Ռուսական տան (Ռոսսոտրուդնիչեստվո) հնարավոր բացումը և Հայաստանի հետ մշակութային համագործակցության աճը, առանցքային նշանակություն ունեն ազդեցության պահպանման համար:
2025 թվականի մարտին Հայաստանի կողմից ԵՄ անդամակցության գործընթացը պաշտոնապես սկսելու մասին օրենքի ընդունումը լուրջ փոփոխություն է նշանակում նրա արտաքին քաղաքականության մեջ։ Չնայած դրան՝ Երևանը մնում է Մոսկվայից կախվածության մեջ առանցքային ոլորտներում, հատկապես ռազմական անվտանգության և մշակութային դիվանագիտության մեջ՝ հաշվի առնելով նաև, որ Հայաստանը դեռևս Եվրասիական տնտեսական միության (ԵԱՏՄ) և Հավաքական անվտանգության պայմանագրի կազմակերպության (ՀԱՊԿ) անդամ է ։
Կրեմլի մշակութային դիվանագիտությունը Հայաստանում մնում է առանցքային այս համատեքստում:
Ադրբեջանում «Ռոսսոտրուդնիչեստվոյի» հնարավոր վերաբացման հետ կապված իրավական և քաղաքական խոչընդոտները կարող են երկարատև դիվանագիտական բախումներ առաջացնել երկու երկրների միջև: Ադրբեջանի կողմից ռուսական մշակութային ներկայության սահմանափակումները վտանգում են երկու երկրների միջև հարաբերությունների վատթարացումը՝ հատկապես հաշվի առնելով Անկարայի հետ Բաքվի հարաբերությունները:
Հայաստանի մերձեցումը Եվրամիությանն ու ԱՄՆ-ին լուրջ խոչընդոտ է Ռուսաստանի ավանդական գերակայության համար, նույնիսկ այն դեպքում, երբ Մոսկվան պահպանում է իր մշակութային ազդեցությունը: Եթե Հայաստանը խորացնի իր կապերն Արևմուտքի հետ, դա կարող է նվազեցնել Ռուսաստանի մշակութային դիվանագիտության արդյունավետությունը, նույնիսկ եթե նա ձգտում է պահպանել անվտանգության ոլորտում համագործակցությունը
Ներքին խնդիրները լուծելու Փաշինյանի կառավարության անկարողությունը կարող է հանգեցնել ավելի մեծ անկայունության՝ խոչընդոտելով Ռուսաստանի և Արևմուտքի հետ արդյունավետ աշխատելու նրա կարողությանը։
Քանի որ Ադրբեջանը մոտենում է Թուրքիային, իսկ Հայաստանը ամրապնդում է կապերը ԵՄ-ի և ԱՄՆ-ի հետ, Ռուսաստանի տարածաշրջանային ազդեցությունը նվազում է, որն արտացոլում է աշխարհաքաղաքական ավելի լայն տեղաշարժը: Եթե այդ դաշինքները դառնան ֆորմալ անվտանգության և տնտեսական գործընկերություններ, Ռուսաստանի ազդեցությունը Հարավային Կովկասում կարող է ավելի սահմանափակվել:
Ադրբեջանում Ռուսական տան հնարավոր վերաբացումը, ինչպես նաև Մոսկվայի փորձերը՝ ամրապնդելու իր մշակութային կապերը Հայաստանի հետ, ընդգծում են Կրեմլի ջանքերը՝ հենակետ պահելու այս կարևոր երկրներում: Սակայն Ռուսաստանից հեռու տարածաշրջանային վերադասավորումը կարող է շարունակվել, եթե Մոսկվան ավելի լավ պայմաններ ու հնարավորություններ չստեղծի թե՛ Երևանի, թե՛ Բաքվի համար։
