Երևանի ռազմավարությունը Մոսկվայի և Բրյուսելի միջև հղի է մի շարք վտանգներով․ Special Eurasia

Հայ գործարարների ասոցիացիայի (ՀԳԱԱ) նախագահ Սամվել Կարապետյանը 2025 թվականի ապրիլի 12-ին մոսկովյան բիզնես ֆորումի ժամանակ ընդգծված դիտողություններ է արել այն տնտեսական հետևանքների վերաբերյալ, որոնց կարող է բախվել Հայաստանը ԵԱՏՄ-ից հեռանալու դեպքում։ Նրա հայտարարություններն արտացոլում են Հայաստանի տնտեսական վերնախավի ավելի լայն մտահոգությունները՝ կապված վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի օրոք կառավարության արևմտամետ շարժման հետ. գրել է Special Eurasia կայքը։

Ինչպես նշվել է, Լեռնային Ղարաբաղում 2020 և 2023 թվականների ճգնաժամերից հետո Երևանն ավելի ու ավելի է հիասթափվել Ռուսաստանից՝ որպես անվտանգության երաշխավորից: Այդ հիասթափությունը վերածվել է աստիճանական վերադասավորման՝ ներառյալ ԵՄ մերձեցմանն ուղղված օրենսդրական ջանքերը:

Այնուամենայնիվ, Հայաստանը տնտեսապես փոխկապակցված է ԵԱՏՄ-ի հետ, իսկ ԵՄ-ին անդամակցությունը երկարաժամկետ հեռանկար է, որը պահանջում է լայնածավալ բարեփոխումներ, լիակատար համապատասխանություն ԵՄ գործող օրենքներին և յուրաքանչյուր անդամ պետության համաձայնությունը:

Ինչպես նկատել է կայքը, հասարակական կարծիքը ներքին պառակտումներ է ցույց տալիս։ Թեև որոշ խմբեր աջակցում են կառավարության արևմտամետ քաղաքականությանը, մյուսները, հատկապես Ռուսաստանի հետ ամուր տնտեսական կապեր ունեցողներն, այս մոտեցումը վտանգավոր են համարում:

Կարապետյանի փաստարկը գալիս է ծանր տնտեսական իրողություններից։ 2024 թվականին ԵԱՏՄ գործընկերների հետ Հայաստանի առևտրաշրջանառությունը հասել է 12,7 միլիարդ դոլարի, մինչդեռ ԵՄ-ի հետ առևտուրը կազմել է ընդամենը 2 միլիարդ դոլար՝ նախորդ տարվա համեմատ նվազելով 14 տոկոսով։ Անհամաչափությունը ոչ միայն թվային է, այլ՝ կառուցվածքային: ԵՄ շուկաները պահանջում են, որ ապրանքները համապատասխանեն ավելի բարձր կարգավորող և մրցակցային չափանիշներին:

ԵԱՏՄ-ից դուրս գալը կնշանակի հետ բերել մաքսային խոչընդոտները և, հավանաբար, դադարեցնել ռուսական էներգետիկ սուբսիդիաները։ Սա կբարձրացնի արդյունաբերական և կենցաղային էներգիայի ծախսերը, կնվազեցնի մրցունակությունը և կապակայունացնի փոքր բիզնեսի հատվածը:

Ինչպես նշվել է, Ռուսաստանը շարունակում է Հարավային Կովկասը դիտարկել որպես ռազմավարական բուֆերային գոտի։ Մոսկվան ԵԱՏՄ-ից Երևանի հեռանալը կմեկնաբանի որպես թշնամական տեղաշարժ, որը, հավանաբար, պատասխան քայլերի կբերի։

Երևանը կարող է նաև ավելի քիչ համագործակցություն ակնկալել Հավաքական անվտանգության պայմանագրի կազմակերպության(ՀԱՊԿ) հետ՝ հատկապես հաշվի առնելով Հայաստանի կառավարության մեղադրանքները ՀԱՊԿ անգործության և Հայաստանը ադրբեջանական ագրեսիայից պաշտպանելու ձախողման վերաբերյալ: Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտության ժամանակ միջամտելու Ռուսաստանի դժկամությունն արդեն իսկ խաթարել է կազմակերպության վստահությունը: Այդուհանդերձ, պաշտոնական խզման արդյունքում՝ հետագայում Հայաստանը կարող է ենթարկվել տարածաշրջանային սպառնալիքների՝ առանց վստահելի ռազմական փոխարինողի: Արևմտյան կառավարությունները զգուշավոր են այն հարցում, թե արդյո՞ք Եվրոպան ռազմական միջամտություն կցուցաբերի՝ աջակցելու Երևանին, եթե Բաքուն հարձակվի։

Բացի այդ՝ ինչպես գրել է Special Eurasia-ն, Լեռնային Ղարաբաղից տեղահանված բնակչությունը շարունակում է բողոքել պետության կողմից անտեսման դեմ: Եթե տնտեսական պայմանները վատթարանան ԵԱՏՄ-ի հետ կապերի կորստի պատճառով, այդ դժգոհությունները կարող են համախմբվել ավելի լայն դժգոհության հետ:

«Իրական վտանգը ոչ թե ընտրողների կորուստն է, այլ՝ հաշմանդամ քաղաքական փակուղին և թուլացող կառավարումը, որը կարող է վտանգել ռազմավարական ցանկացած լուրջ փոփոխություն», – նշվել է հոդվածում:

Ընդգծվել է նաև, որ տարածաշրջանային դինամիկայի փոփոխությունը կարող է քաջալերել Ադրբեջանին և Թուրքիային հետագա էսկալացիայի համար:

ՀՀ կառավարության անցումը դեպի Բրյուսել ցույց է տալիս Մոսկվայի ազդեցությունից հեռանալու ջանքերը։ Սակայն, ինչպես պարզ է դառնում Կարապետյանի նախազգուշացումներից, վաղաժամ կամ առանց համապատասխան նախապատրաստման դա անելը կարող է ծանր հետևանքներ ունենալ։

«Հաշվի առնելով Մոսկվայի շահերը Հարավային Կովկասում՝ Ռուսաստանը կշարունակի ճնշում գործադրել Հայաստանի կառավարության վրա՝ մեծացնելով իր մշակութային դիվանագիտությունը՝ լուծելու և ազդելու տեղի բնակչության և Լեռնային Ղարաբաղի փախստականների վրա: Ավելին, Մոսկվան և կրեմլամետ հայերը կարող են տնտեսական ճնշում գործադրել Երևանի վրա, եթե Հայաստանը հեռանա ԵԱՏՄ-ից և ամրապնդի կապերը Արևմուտքի հետ», – նշվել է հոդվածում։