Վաշինգտոնյան համաձայնագրերում առկա են էական բացթողումներ, որոնք վտանգում են ձախողել ՀՀ-Ադրբեջան խաղաղության նախաձեռնությունը․ Modern Diplomacy
Չնայած՝ ՀՀ-Ադրբեջան-ԱՄՆ վաշինգտոնյան գագաթնաժողովի թատերականացվածությանը և հետագա քննադատությանն, այս համաձայնագրերը կարող են վերջ դնել Ալիևի անդադար պահանջներին և կասեցնել ադրբեջանական ագրեսիայի անմիջական սպառնալիքները Հայաստանի ինքնիշխան տարածքի դեմ։
Այնուամենայնիվ, երկարատև խաղաղությունը մնում է անհասանելի, եթե ԱՄՆ-ն՝ որպես միջնորդ, անհապաղ չլուծի հիմնական բացթողումները հետագա դիվանագիտության միջոցով․ գրել է Modern Diplomacy-ին։
Ընդգծվել է, որ առկա են երեք էական բացթողումներ, որոնք սպառնում են համաձայնագրերի կայունությանը։ Առաջինն՝ ԱՄՆի կողմից 99-ամյա հողային վարձակալության մանրամասն պայմաններն, ինչպես նաև «փոխադարձ օգուտները», որոնք Հայաստանը կստանա Ադրբեջանի տարածքով, մնում են անորոշ։ Երկրորդ՝ անտեսվում է Բաքվում գտնվող 23 հայ պատանդների ճակատագիրը, որոնք ենթարկվել են կեղծ դատավարությունների՝ առանց պատշաճ պաշտպանության կամ անկախ դիտորդների։ Երրորդ՝ անտեսվում են 2023 թվականի հոկտեմբերին Լեռնային Ղարաբաղից Ադրբեջանի հարձակումից հետո վտարված բնիկ հայերի իրավունքները՝ ներառյալ նրանց վերադարձի և պատմական ժառանգության պաշտպանության իրավունքը։ Առաջնորդները նաև ստորագրել են հուշագիր, որով լուծարվել է ԵԱՀԿ Մինսկի խումբը, որը 1992 թվականից ի վեր լիազորված էր միջնորդել Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտությունը։ Սա զուտ արարողակարգային էր և ծառայեց միայն Ալիևի եսասիրությունը բարձրացնելուն. Մինսկի խումբն արդեն չէր գործում 2022 թվականից։ Բացի այդ՝ ԱՄՆ-ն համաձայնել է հրաժարվել ներքին օրենսդրությունից («907-րդ բանաձև»), որն արգելում էր ԱՄՆ-ի ռազմական օգնությունը Ադրբեջանին։ Համաձայնագրի խիստ խնդրահարույց հոդված 15-ը պարտավորեցնում է երկու երկրներին վավերացումից հետո մեկ ամսվա ընթացքում «հետ կանչել, դադարեցնել կամ այլ կերպ կարգավորել» միջազգային ատյաններում, ինչպիսիք են Արդարադատության միջազգային դատարանը, Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանը, Միջազգային քրեական դատարանը և արբիտրաժային դատարանները, ցանկացած «միջպետական» վարույթ: Պահանջելով «միջպետական» դատական հայցերի հետկանչ՝ հոդված 15-ը չի պարտավորեցնում Ադրբեջանին դադարեցնել Բաքվի բանտերում գտնվող 23 հայ պատանդների դեմ վարույթները. դրանք համարվում են ներքին, «ներպետական» գործեր:
Երկուսից հինգ տարի բանտարկությունից հետո նրանց ծանր վիճակը և համաձայնագրում առկա բացթողումը պահանջում են անհապաղ լուծում։ TRIPP-ի միջոցով ԱՄՆ-ն վերահսկողություն է ձեռք բերում ի հայտ եկող «Միջին միջանցքի» կարևորագույն օղակի նկատմամբ, որը Չինաստանից անցնում է Ղազախստանով, Կասպից ծովով, Ադրբեջանով, Վրաստանով և/կամ Հայաստանով, Թուրքիայով դեպի Եվրոպա: TRIPP-ը ռազմավարական առումով բացառում է Իրանի և Ռուսաստանի ազդեցությունը՝ միաժամանակ թույլ տալով ապրանքներին շրջանցել Իրանը և Ռուսաստանը՝ վիճարկվող տարածաշրջանային հայեցակարգը վերածելով ԱՄՆ-ի կողմից կառավարվող ռազմավարական ակտիվի, որը վերաձևավորում է Հարավային Կովկասի առևտրային հոսքերը և աշխարհաքաղաքական ազդեցությունը: Ե՛վ Ռուսաստանը, և՛ Իրանը մտահոգված են՝ պահպանելով զգալի լծակներ Ադրբեջանում և Հայաստանում՝ նախագիծը խափանելու համար: Եթե TRIPP-ը ծառայի որպես ԱՄՆ աշխարհաքաղաքական ականադաշտ, որը նպատակ ունի մեկուսացնել Մոսկվան և Թեհրանը Հարավային Կովկասից, այն կձախողվի:
Հաջողությունը պահանջում է իրական դիվանագիտություն, որը կլուծի երեք կարևոր բացթողումները՝ TRIPP-ի մանրամասն պայմաններ, որոնք կապահովեն Հայաստանի ինքնիշխանությունը և փոխադարձ օգուտները, հայ պատանդների անհապաղ ազատ արձակում և Լեռնային Ղարաբաղի տեղահանված հայերի իրավունքների պաշտպանություն: Առանց այս խնդիրները լուծելու՝ Վաշինգտոնի համաձայնագրերը վտանգում են դառնալ ևս մեկ ձախողված խաղաղության նախաձեռնություն, այլ ոչ թե՝ Հարավային Կովկասում երկարատև կայունության հիմք:
