Ովքե՞ր են դեմ հայ-ադրբեջանական խաղաղության համաձայնագրին և «Մեծ սատանայի» ներկայությանը տարածաշրջանում․ The National Interest
Զարմանալի չէ, որ վերջերս կնքված հայ-ադրբեջանական խաղաղության համաձայնագրի ամենաաղմկոտ հակառակորդները Ռուսաստանն ու Իրանն են. գրել է The National Interest-ը։
Ինչպես նշվել է, օգոստոսի 8-ին, բոլոր նախադրյալներին հակառակ, ԱՄՆ նախագահ Դոնալդ Թրամփը վերահսկել է Սպիտակ տանը Հայաստանի վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի և Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևի միջև խաղաղության համաձայնագրի ստորագրումը։ Սա չնայած այն հանգամանքին, որ ընդամենը մի քանի օր առաջ ֆրանսիական Le Monde օրաթերթը հրապարակել էր « Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև խաղաղությունը մնում է անհասանելի» վերնագրով հոդված, որը պնդում էր, որ հնարավոր խաղաղության համաձայնագիրը «սնուցում է հուսահատության զգացում» Հայաստանում։
Սա Միացյալ Նահանգներին դիրքավորում է որպես Հարավային Կովկասի առաջատար գործարք կնքող՝ փոխարինելով և՛ Ռուսաստանին, և՛ Իրանին, ինչը չի գոհացնում Մոսկվային։ Իրականում, Ռուսաստանը մեղադրել է Արևմուտքին հայ-ադրբեջանական խաղաղության համաձայնագիրը «զավթելու» և «իր սեփական շահերին համապատասխանեցնելու» փորձի մեջ։ Խաղաղության համաձայնագրի հետևանքներից մեկն այն է, որ Հայաստանում ոմանք այժմ պահանջում են, որ Գյումրիում գտնվող ռուսական ռազմաբազան փակվի: Հայ-ռուսական ներկայիս պաշտպանական համաձայնագրի համաձայն՝ բազան նախատեսված է գործել մինչև 2044 թվականը։ Այնուամենայնիվ, այդ համաձայնագիրը նախորդում է 2023 թվականի՝ Լեռնային Ղարաբաղի տարածքի շուրջ բախմանը, երբ Մոսկվան չօգնեց Հայաստանին:
Նրանք, ովքեր ցանկանում են տեսնել Գյումրու բազայի փակումը, այժմ հարցնում են, թե ինչի՞ համար է այն: Բացի այդ՝ նրանք պնդում են, որ եթե խաղաղությունը անխուսափելի է, ապա Հայաստանն այլևս Ռուսաստանի «պաշտպանության» կարիքը չունի։ Մեկ այլ կողմ, որը բավականին դժգոհ է ԱՄՆ-ի միջնորդությամբ կնքված հայ-ադրբեջանական խաղաղության համաձայնագրից, Իրանն է: Կարևոր հարցերից մեկը վերաբերում է «Թրամփի երթուղուն՝ խաղաղության և բարգավաճման համար» (TRIPP), որը նախկինում հայտնի էր որպես «Զանգեզուրի միջանցք»․ առևտրային և տրանսպորտային միջանցք, որը Հայաստանի միջոցով կապում է Ադրբեջանը Նախիջևանի անկլավի հետ:
TRIPP-ի մանրամասները դեռ պետք է մշակվեն, չնայած Թրամփը պաշտոնապես լիազորել է Ռուբիոյին շարունակել դրանց մշակումը: Սակայն, օգոստոսի 8-ին կնքված գործարքը ԱՄՆ-ին տալիս է TRIPP-ը զարգացնելու բացառիկ իրավունքներ հաջորդ 99 տարիների ընթացքում։ Իրանը մտահոգված է, որ սա կվնասի իր շահերին Կովկասում։ Այն հեռանկարը, որ այդքան ատելի «Մեծ սատանան» կշարունակի իր տնտեսական և անվտանգության գործունեությունն Իրանի հյուսիսարևմտյան սահմանի մոտ, ակնհայտորեն ողջունելի չէ Թեհրանում։ Հայաստանի դուրս գալն Իրանի ուղեծրից կարող է նշանակել պատժամիջոցների արժեքավոր շրջանցիկ գոտու կորուստ։ Վերջինը, բայց ոչ պակաս կարևորը, գործարքը ամրապնդում է Թուրքիայի և Իսրայելի՝ երկուսն էլ Ադրբեջանի դաշնակիցների դիրքերը։ Պարբերականը նաև նշել է, որ հայ սփյուռքի որոշ համայնքներ կտրուկ դատապարտում են համաձայնագիրն՝ այն անվանելով նոր «Մյունխեն»։ Համաձայնագրի դեմ հանդես են գալիս նաև ձախակողմյան ականավոր գիտնականներ, ինչպիսիք են զարգացման տնտեսագետ Ջեֆրի Սաքսը, Կոլումբիայի համալսարանի Երկրի ինստիտուտի Կայուն զարգացման կենտրոնի տնօրենը։
