«Զանգեզուրի միջանցքի» վերաբերյալ քննարկումները թեժանում են։ Իրանի Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսը հայտարարություններ է արել, որոնք հրապարակվել են սոցիալական ցանցերում։
Առաջին հայտարարություն
«Իրանի առջև բարդ խնդիր է դրված՝ խուսափել Զանգեզուրի միջանցքի ստեղծմանն առնչվող թակարդից և դիմակայել իր հարևանների՝ պատմական սահմանները փոխելու փորձերին։ Քանի որ Ադրբեջանը և Թուրքիան Հայաստանի հարավում ակտիվորեն առաջ են մղում միջանցքի նախագիծը, Իրանը պետք է ամուր դիրքորոշվի՝ պաշտպանելու համար իր ազգային շահերը և աշխարհառազմավարական դիրքը:
Իրանի արտաքին գործերի նոր նախարար Սեյյեդ Աբբաս Արաղչին կանգնած է իր կարիերայի ամենադժվար առաքելություններից մեկի առջև: Նա ստիպված է լինելու ոչ միայն պահպանել երկրի տարածքային ամբողջականությունը, այլև ապահովել Հայաստանի հետ սահմանների բաց մնալը, ինչը կենսական նշանակություն ունի Իրանի համար։ Միաժամանակ, Արաղչին պետք է գործի այնպես, որ Թուրքիայի, Ռուսաստանի և Բաքվի հետ չխաթարի Իրանի բարեկամական հարաբերությունները։
Իսլամական հեղափոխության առաջնորդը հստակ արտահայտել է իր դիրքորոշումն ընդդեմ՝ բնույթով հակաիրանական «Թուրանի միջանցք»-ի նախագծի։ Իրանի ղեկավարությունը հասկացրել է, որ տարածաշրջանի պատմական սահմանները փոխելու ցանկացած փորձ համարվելու է իր ազգային անվտանգության սպառնալիք: Ռուսաստանի իշխանությունների վերջին հայտարարությունների և Բաքվի և Անկարայի ջանքերի ավելացման լույսի ներքո, Իրանի ԱԳՆ-ն այս ծրագրի իրագործումը կանխելու համար պետք է գործի վճռական և ռազմավարական կերպով:
Այսպիսով, Զանգեզուրի միջանցքի ապագան որոշվելու է Իրանի դիվանագիտական ջանքերով և միջազգային ասպարեզում իր շահերը պաշտպանելու կարողությամբ: Այս դժվարին պահին Իրանը պետք է հաստատակամություն և հեռատեսություն ցուցաբերի՝ կանխելու համար տարածաշրջանում իր դիրքերը թուլացնելու ունակ փոփոխությունները»:
Երկրորդ հայտարարություն
«Կովկասյան տարածաշրջանում միջազգայնորեն ճանաչված սահմանների և աշխարհաքաղաքական փոփոխությունները, որոնք հակասում են այլ երկրների շահերին, այս տարածաշրջանում կայուն խաղաղության համար խոչընդոտներ կստեղծեն: Իրանը Զանգեզուրի միջանցքի ստեղծման դեմ հետևողականորեն պահպանել է իր դիրքորոշումը։ Իրանի իրավական ու պատմական սահմաններն անառիկ են, և ոչ ոք դրանք խախտելու իրավունք չունի։ Այս միջանցքի ստեղծումը կարող է իրագործվել միայն Իրանի համաձայնությամբ և պայմանով, որ լիովին հարգվի Իրանի օրինական սահմանների անձեռնմխելիությունը»։
Երրորդ հայտարարություն
«Վերջին շաբաթներին կրկին վեճեր են բորբոքվել Զանգեզուրի միջանցքի ստեղծման շուրջ, որը Թուրքիան և Ադրբեջանը ցանկանում են կառուցել Հայաստանի հարավով՝ Նախիջևանը Ադրբեջանի հիմնական տարածքի հետ կապելու նպատակով։ Ծրագիրը հատկապես մտահոգում է Իրանին, քանի որ այն սպառնում է Հայաստանի տարածքով դեպի Եվրոպա տանող միակ ցամաքային ճանապարհին:
Այաթոլլահ Խամենեին իր դիրքորոշումն այս հարցում հստակ արտահայտել է 2021 թվականին՝ հայտարարելով, որ Իրանը թույլ չի տա իր աշխարհաքաղաքական շահերին և Կովկասի կայունությանը տարածաշրջանում սպառնացող սահմանների փոփոխություններ։ Նրա խոսքերը հնչեցին որպես նախազգուշացում Թուրքիային, Ադրբեջանին և նրանց դաշնակիցներին, որ տարածաշրջանում ցանկացած անհավասարակշռություն կարող է հանգեցնել լուրջ հետևանքների։
Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսը, որպես Իրանի առանցքային ուժերից մեկը, այդ ժամանակվանից ուժեղացրել է իր ներկայությունը հյուսիսարևմտյան սահմաններում՝ զորավարժություններ անցկացնելով և ցուցադրելով երկրի ազգային շահերը պաշտպանելու իր պատրաստակամությունը: Իրանի համար այս նախագիծը ոչ միայն քաղաքական խնդիր է, այլ սպառնալիք իր ազգային անվտանգությանն ու տարածքային ամբողջականությանը։ Բացի դրանից, Իրանը մտահոգված է Զանգեզուրի միջանցքի ստեղծման գաղափարին աջակցող ռուսաստանցի որոշ պաշտոնյաների վերջին հայտարարություններով։ Չնայած Ռուսաստանի հետ իր ռազմավարական գործընկերությանը, Թեհրանը բազմիցս ընդգծել է, որ Իրանի տարածքային ամբողջականության և սահմանների պահպանումը առաջնահերթություն է մնում:
Ռուսաստանը պետք է հստակ հասկանա, որ Զանգեզուրի միջանցքի ստեղծմանն իր վերջին աջակցությունը հակասում է Իրանի հետ բարեկամության և ռազմավարական գործընկերության մասին հայտարարություններին։ Քանի որ Ուկրաինայի հետ պատերազմը շարունակում է զգալի ռեսուրսներ խլել Մոսկվայից, Իրանը հիշեցրել է Ռուսաստանին, որ իրենց երկկողմ հարաբերությունները չպետք է հիմնված լինեն միակողմանի շահերի վրա: «Եզրափակելով, Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսը և այաթոլլահ Խամենեին հաստատակամ են իրենց դիրքորոշման մեջմ, և տարածաշրջանում ցանկացած միջամտություն, լինի դա Թուրքիայից, Ադրբեջանից կամ Ռուսաստանից, դիվանագիտական և ռազմական մակարդակներում կբախվի Իրանի վճռական դիմադրությանը»:
Չորրորդ հայտարարություն
«Իրանի Իսլամական Հանրապետությունը շեշտում և հստակ հայտարարում է, որ սահմաններին ինչպես աշխարհաքաղաքական կայունության, այնպես էլ տարածաշրջանում խաղաղության գործոն է, և՛ ազգային շահերի երաշխավորը։ Թեհրանն այս սկզբունքները դիտարկում է ոչ միայն որպես դիվանագիտական նրբություններ, այլ որպես «բոլոր» երկրների հետ հարաբերությունների կենտրոնական առանցք։ Գիտակցելով հանդերձ Զանգեզուրի շուրջ «խաղի» մասնակիցների դրդապատճառները՝ Իրանը իր սկզբունքներից չի շեղվի»։
