Հավատում եմ, որ մեր ազգը և՛ պատմական հիշողության, և՛ պատմական ռեֆլեքսիաների շնորհիվ վերջապես կինքնադրսևորվի. Վահան Արծրունի

ABC ինտերվյուի հյուրը երգիչ, երգահան Վահան Արծրունին է։ Երաժշտի հետ զրուցել ենք տարաբնույթ խնդիրների մասին, որոնք այսօր ավելի քան այժմեական են և վերաբերում են օրախնդիր թեմաներին։ Զրուցել ենք մեր ժողովրդի արժեհամակարգի, ազատության ընկալման և մշակութային պահանջարկի մասին։

-Արվեստագետներից շատերը համարում են՝ հիմքը մեր մշակույթն է։ Մեր երկրի վերածնունդը կսկվի, երբ մենք մեր մշակույթի վրա կհենվեք․․․

-Երբ որևէ մեկն ասում է, որ պետք է ազգայինի վրա շեշտ դնելը, առաջին բանը, որ պետք է հասկանալ, այն է, որ նա այդքան էլ կողմնորոշված չէ այդ հարցում։ Գուցե իր համար, որպես անհատի՝ դա հարցերի հարց է։ Իսկ ինչու՞ է նա այդ հարցով տարվում, որովհետև նախ և առաջ կրթված չէ, գիտելիք չունի և այլևս ունակություն էլ չունի այդ գիտելիքը լրացնելու։ Բավական է մի քիչ կրթվել, և դու գտնում ես պատասխաններն ինքնաբերաբար․ և՛ մեր պատմությունը, և՛ մեր մշակույթը պատասխանների տիրույթ են։ Չկա որևէ հարց, որը վերաբերվի քաղաքակրթական բանաձևումներին և դրա պատասխանը մենք չգտնենք՝ զննելով Հայոց պատմությունը և Հայոց մշակույթը։ Չկան հարցեր՝ սկսած փիլիսոփայությունից մինչև շատ նեղ գիտական ոլորտներ, որոնց մասին պատասխաններ չլինեն։ Այսինքն՝ հիմքում անկրթությունն է, մեր պարագայում՝ նաև անբանությունը։ Սա այն բանալին է, որով դու կարող ես ամեն ինչ բացատրել՝ միջազգային հարաբերություններից մինչև քաղաքական և քաղաքացիական դրսևորումները։

-Բայց այսօրվա իշխանությունը խուսափում է նույնիսկ ազգային բառն օգտագործել։

-Երբ իշխանության են գալիս մարդիկ, որոնք ի զորու չեն այդ իշխանական կամքը դրսևորել, ի՞նչ սպասումներ դուք կարող եք նրանցից ունենալ։ Միացրե՛ք և լսե՛ք Ազգային ժողովում քննարկումների նյութը, թեմաները, վերլուծությունների և քննարկումների մակարդակը։ Լրջագույն խնդիրները՝ երկրի ներսում, էլ չասեմ արտաքին հարաբերություններում, այնպիսի մակարդակով են քննարկվում, որ դու շատ հաճախ ուզում ես պատկերացնել, թե իրենք նու՞յն այդ մոտեցումներով են նստում դրսում՝ բանակցային սեղանների մոտ, և փորձում հարցեր լուծել։

-Երևի չեն էլ հասկանում բանակցային նյութը, ըստ էության։

-Շատ հաճախ դա կարելի է ենթադրել, այսինքն՝ այն պարագայում, երբ դրսից չի առաջարկվում այդ նյութը և դա պետք է դու ինքդ քո մեջ գեներացնես։ Ուրիշ բան, երբ որ դու ստանում ես ինստրուկտաժ և քո ֆունկցիան պարզապես ստորագրություն դնելն է։

-Կբնորոշեք՝ ի՞նչ ժամանակներ են այսօր Հայաստանում։

-Այն դեկադանսը, որի մասին խոսում էր Նիցշեն և ողջունում այն՝  նշանակում էր բոլոր արժեքների զրոյացում, անէացում։ Այդ իրավիճակը նախապայման էր նոր զարթոնքի և նոր արժեհամակարգերի հաստատման։ Մենք, կարծում եմ, մտել ենք այս վերջին փուլի մեջ։

-Անցումայի՞ն փուլ է սա։

-Կարծում եմ՝ այո՛։ Այն մի քիչ շատ ձգվեց, բայց ես փորձում եմ նայել և դիտարկել պատմականորեն։ Շատ ազգեր նման էտապներով անցել են և ես հավատում եմ, որ մեր ազգը և՛ շնորհիվ պատմական հիշողության, և՛ պատմական ռեֆլեքսիաների, իհարկե կինքնադրսևորվի և, վերջիվերջո, ինքն իր մեջ կհաստատի այն արժեհամակարգը, որին արժի դավանել և որը կպայմանավորի ապագան։

– Մի անգամ ասացիք, որ խնդիրը նաև ճշմարտության գիտակցության մեջ է, այսինքն՝ իրականությունը տեսնելու և խոստովանելու։ Դուք ժողովրդի՞ն նկատի ունեիք, և արդյոք նա չի՞ տեսնում՝ ինչ է կատարվում, թե՞ պարզապես չի ուզում։

– Դե, ասելով ձանձրացած հասարակություն, ես դա նկատի ունեմ։ Նախևառաջ, պետք է ունենաս իրականությունն ընդունելու պոտենցիալ, որովհետև կան ճշմարտություններ, որոնք շատ դժվար են ընդունվում։  Հատկապես այն ճշմարտությունները, որոնք պետք է ընդունենք որպես ազգ։ Դա կապված է ոչ միայն խորը անցյալի հետ, այլև վերջին իրադարձությունների և փորձությունների հետ, ինչերի միջով մինչ օրս անցնում ենք։ Դու չես կարող պարզ ժողովրդից պահանջել խորը գիտելիք ենթադրենք ֆիզիկայի, բժշկության, կամ արվեստի բնագավառում։ Նա բնականաբար նայում է իշխանությանը։ Այդ ռեֆլեքսը կա՝ մինչև հիմա այն աշխատում է։ Նայե՛ք՝ վերջին 30 տարիների ընթացքում ինչպես փոխվեց արժեհամակարգը․ պետությունը սկսեց շռայլել պոպ և նույնիսկ մի քանի ռաբիս երաժիշտների վաստակավոր արտիստների կոչումներ։ Այսինքն՝ մարդ, ով իրեն միշտ տեսել է ռեստորանում, հանկարծ կանգնում է հայելու առաջ, նայում է այդ նշանին և սկսում է բնականաբար ինքն իրեն նշանակություն տալ։ Լայն զանգվածների, հասարակության համար, բնականաբար, պետության վերաբերմունքը երևույթների նկատմամբ շատ կարևոր է։ Այլ մթնոլորտ էր մեր երկրում անցյալ դարասկզբին։ 100 տարի առաջ պրոֆեսորը ստանում էր ավելի մեծ աշխատավարձ, քան երկրի ղեկավարը։ Ես դա փաստում եմ իմ սեփական օրինակով․ իմ մեծ պապի՝պրոֆեսոր Վահան Արծրունու աշխատավարձը ավելի բարձր էր, քան Խանջյանի աշխատավարձը։ Այսինքն՝ պետությունը և պետության դրսևորումը կրթության և մշակույթի մարդու նկատմամբ արտահայտվում է նման ձևով, ոչ թե պարգևները կախելով, ոչ թե կոչումներ տալով։

–Այս տարի մեծանուն երգչուհի Գոհար Գասպարյանի 100-ամյակն է։ Գիտեմ, որ Ձեզ կոնսերվատորիայում հենց ինքն է դասավանդել։ Ինչպիսի՞ն էր որպես մարդ Գոհար Գասպարյանը և ինչ հասցրեցիք վերցնել նրանից, որպես մասնագետ։

–Այն ներքին ազատությունը, որն ուներ Գոհար Գասպարյանը, զարմանալի էր։ Նախ այդ մասշտաբի արվեստագետի մատերի վրա կարելի է հաշվել։ Ներքին ազատության այդ չափը ես որևէ մեկի մեջ չեմ տեսել, սկսած ցանկացած հարցի շուրջ դատողություն անելու ազատությունից, ընդհուպ մինչև նեղ մասնագիտական նրբություններ։ Բնականաբար դա արտահայտվում էր նաև խոսքի կուլտուրայի մեջ և հարաբերվելու տեսակի մեջ։ Դա շփում էր, որը նախ և առաջ հարստացնում էր քեզ, շփում, որի արժեքը դու շատ քաջ գիտակցում էիր, հատկապես, որ արդեն ավարտել ես մեկ համալսարան։ Դու շատ լավ գիտակցում ես, որ յուրաքանչյուր րոպեն, որը դու անցկացնում ես այդ մարդու ներկայությամբ, հարստացնում է քեզ։ Պետք է հաշվի առնենք, որ այդ տարիները, ամենադաժան, ամենածանր տարիներն էին։ Ով-ով, բայց Գոհար Գասպարյանը շատ հանգիստ կարող էր մեկնել մեկ այլ երկիր և այդ դառը, դժվար շրջանը հանգիստ անցկացներ, բայց նա ասում էր, որ պետք է ապրի այնպես, ինչպես ապրում է իր ժողովուրդը և կիսի բոլոր այն դժվարությունները, ինչի միջով անցնում է իր ժողովուրդը։ Դու հասկանում էիր, զգում էր, որ դա իսկապես այդպես է, որ ձև չի թափվում՝ դա մարդու համոզումն է։

Զրուցեց՝ Լենա Գևորգյանը