ԱՄՆ-ում քննարկվել է Արցախի հայկական ժառանգության նկատմամբ Ադրբեջանի վանդալիզմը

Արցախի հայկական կրոնական և մշակութային վայրերը շարունակում են մնալ լուրջ սպառնալիքի տակ, մինչև Ադրբեջանը նպատակային կերպով ոչնչացնում է հայերի պատմական ներկայության վկայությունները։ Այս մասին նշվել է ԱՄՆ Միջազգային կրոնական ազատության հարցերով հանձնաժողովի (USCIRF) կազմակերպած լսումների ընթացքում։

Վիրտուալ քննարկումների ընթացքում հանձնաժողովը ներկայացրել է Ադրբեջանում կրոնական ազատությունների խախտումների մասին զեկույցներ՝ ընդգծելով, որ երկրի իշխանությունները խիստ սահմանափակումներ են սահմանում կրոնական համայնքների վրա։ Զեկույցում նշվում է, որ հատկապես շիա մուսուլմանները ենթարկվում են ճնշումների՝ ձերբակալությունների, բանտարկությունների և ֆիզիկական բռնությունների։

USCIRF-ը նաև առաջարկել է ԱՄՆ Պետդեպարտամենտին ներառել Ադրբեջանը հատուկ հսկողության ցուցակում։

Քննարկման կարևոր բաղադրիչ է կազմել Արցախի հայկական մշակութային ժառանգության հարցը։ Caucasus Heritage Watch կազմակերպության հետազոտող Հուսիկ Ղուլյանն ընդգծել է, որ Ադրբեջանը միտումնավոր թիրախավորում է հայկական կրոնական և մշակութային կոթողները, ինչը հանդիսանում է ժառանգության ջնջման քաղաքականության դրսևորում։
Նրա ներկայացրած տվյալներով՝ 1998-ից 2005 թվականներին միայն Նախիջևանում ամբողջությամբ ոչնչացվել են 108 հայկական եկեղեցիներ, վանքեր և գերեզմաններ՝ իշխանությունների լիակատար ժխտողականության պայմաններում։ Ղուլյանը նշել է, որ Ադրբեջանը նաև հերքում է երբևիցե այդ տարածքներում հայերի ներկայությունը։
2021-ից 2025 թվականների ընթացքում իրականացված ուսումնասիրությունների համաձայն՝ Ադրբեջանը արդեն ոչնչացրել է ևս 14 հայկական մշակութային շինություն, այդ թվում՝ եկեղեցիներ և գերեզմանատներ։ Վնասվել են ևս 14-ը, իսկ 30 կառույց գտնվում են անմիջական վտանգի տակ։

Առավել մեծ ավերածություններ արձանագրվել են Շուշիի շրջանում, որտեղ արդեն ոչնչացվել է 18-րդ դարի Ղանչեցոց վանական համալիրը։

Հուշարձանների հանդեպ իրականացվող այս քայլերը տեղի են ունենում այն ֆոնին, երբ 2023-ին Արցախից ավելի քան 100,000 հայեր ստիպված լքեցին իրենց տները՝ թողնելով նաև եկեղեցիներն ու գերեզմանները:

Caucasus Heritage Watch կազմակերպությունը լուրջ մտահոգություն է հայտնել հայկական մշակութային ժառանգության ապագայի վերաբերյալ՝ ընդգծելով, որ մինչ օրս որևէ միջազգային պատասխանատվություն այդ ավերածությունների համար Բաքվի իշխանությունները չեն կրել։