Փաշինյանը Հայաստանի երբևէ ունեցած ամենավատ բանակցողն է․ Վարդան Օսկանյան
Ցանկացած օբյեկտիվ չափանիշով պարզվեց, որ Նիկոլ Փաշինյանը Հայաստանի երբեւէ ունեցած ամենավատ բանակցողն է․ այս մասին ֆեյսբուքյան իր էջում գրել է ՀՀ նախկին արտգործնախարար Վարդան Օսկանյանը։
«Նրա իշխանության գալուց հետո վեց տարվա ընթացքում յուրաքանչյուր դիվանագիտական կամ ռազմավարական թղթապանակ, որին նա դիպել է, վերածվել է մոխրի։ Հայաստանը, որը ժամանակին կենսուրախ պետություն էր, այժմ իրեն ամայացած է թվում՝ Լեռնային Ղարաբաղը կորցրած, իր իսկ տարածքները՝ օկուպացված, նրա պաշտպանությունը՝ թուլացած, նրա դաշինքները՝ կոտրված, իսկ ժողովուրդը՝ հիասթափված: Սա պարզապես ադրբեջանական ագրեսիայի արդյունքը չէ. սա ապշեցուցիչ վատ ղեկավարության եւ հիմնավոր բանակցային ռազմավարության բոլոր հիմնական դրույթների գրեթե դասագրքային խախտման արդյունք է: Բանակցություններում Փաշինյանի ձախողումները վերացական կամ տեսական չեն, դրանք կոնկրետ են, խորապես շոշափելի եւ իրական աշխարհում աղետալի հետեւանքներ ունեն։
Նրա ղեկավարությամբ Հայաստանն ինքն իր դեմ պատերազմ բերեց, չկարողացավ կանխել կամ կասեցնել այն եւ պարտվեց նվաստացուցիչ կերպով՝ հազարավոր զոհերով։ Հրադադարի պայմանագիրը ստորագրվել է ճնշման տակ, սակայն նույնիսկ այն ժամանակ նա չի կարողացել կիրառել Հայաստանին ձեռնտու դրույթները։ Ամենավատն այն է, որ Փաշինյանը փաստացի Լեռնային Ղարաբաղը հանձնեց Պրահայում, իսկ հետո ձեռքերը լվաց՝ ճանապարհ բացելով տոտալ էթնիկական զտման առջև։
Այդ ժամանակվանից Ադրբեջանը մեթոդաբար ընդլայնել է իր պահանջները, ընդլայնել է իր տարածքային պահանջները, առեւանգել է Լեռնային Ղարաբաղի ղեկավարությանը եւ օկուպացրել Հայաստանի ինքնիշխան տարածքները, մինչդեռ Փաշինյանը կապիտուլյացիայի է ենթարկվել: Նրա բանակցային ռազմավարությունը, եթե կարելի է այդպես անվանել, հիմնված էր ճակատագրական անկարողության վրա: Նա բազմիցս ընդունել է հակառակ կողմի պայմանները նույնիսկ բանակցությունների մեկնարկից առաջ՝ Հայաստանին թողնելով ոչ լծակներ, ոչ էլ մանեւրելու տեղ։ Եվ որ ամենավատն է՝ իրավիճակն ավելի վատթարացնելու համար նա հետեւողականորեն չի կարողանում իր առջեւ հայկական առաջնահերթություններ դնել: Նա բանակցություններ է վարում այնպես, կարծես ձգտում է ավարտին, քան արդյունքին, ցույց չտալով ոչ խորամանկություն, ոչ ռազմավարություն:
Այս դիսֆունկցիայի վերջին օրինակը Փաշինյանի կողմից այսպես կոչված խաղաղության համաձայնագրի վերջին երկու տարրերի ընդունումն էր՝ քաջ գիտակցելով, որ Ադրբեջանը չի սպառել իր պահանջները։ Փաստացի, Բաքուն առաջ է քաշում պայմանների անընդհատ ընդլայնվող ցանկ, ներառյալ հարավային Հայաստանով արտատարածքային միջանցքի ստեղծումը, սահմանադրական փոփոխությունները՝ բացառելով Լեռնային Ղարաբաղի մասին հիշատակումը, եւ Մինսկի խմբի լուծարումը, մի քանիսը:
Համաձայնելով Ադրբեջանի պայմաններին՝ առանց իմաստալից զիջումների կամ երաշխիքների հասնելու, Փաշինյանը միայն լրացուցիչ ճնշում առաջացրեց։ Այս մոդելը՝ կապիտուլյացիան, առանց փոխադարձության, համաձայնություն՝ առանց երաշխիքների, եւ երկխոսություն՝ առանց վստահության, Հայաստանը վտանգավոր կերպով խոցելի է դարձրել։ Նրա ղեկավարությամբ Հայաստանը կորցրել է ոչ միայն տարածքներ ու կյանքեր, այլեւ բարոյական հեղինակություն ու դիվանագիտականկապիտալ, որն անհրաժեշտ էր Ադրբեջանի հավակնություններին հակազդելու համար։ Նրա անհաջողությունները հակամարտությունը վերածեցին էկզիստենցիալ ճգնաժամի։ Յուրաքանչյուր բանակցող բախվում է մի շարք սահմանափակումների, բայց ընդունակ առաջնորդները ձեւավորում են արդյունքները այդ սահմանափակումների շրջանակներում: Փաշինյանը հակառակն արեց։
Նա սխալ որոշումներ կայացրեց, մերժեց առողջ խորհուրդները եւ ընտրեց միակողմանի խոցելիությունը բարդ դիվանագիտության փոխարեն: Նա օտարեց դաշնակիցներին, սխալ մեկնաբանեց հակառակորդներին եւ սխալ վարվեց հայոց նորագույն պատմության ամենակարեւոր պահերը: Ցանկացած բանակցություններում հաջողությունը կախված է նպատակների հստակությունից, լծակներից եւ ռազմավարական կարգապահությունից: Հավասարապես կարեւոր են շահերի, այլ ոչ թե դիրքերի վրա կենտրոնանալու սկզբունքները, փոխշահավետ համագործակցության բազմաթիվ տարբերակներ մշակելը նախքան որոշակի գծին անցնելը եւ արդյունքները որոշելու համար օբյեկտիվ չափանիշները պնդելը: Փաշինյանը չցուցադրեց ոչ մեկը, ոչ մյուսը։
Նրա պաշտոնավարումը պետք է ուսումնասիրվի միջազգային հարաբերությունների եւ բանակցային պարապմունքներում՝ որպես օրինակ, թե ինչպես չբանակցել եւ ինչպես կարող է թույլ, անկարգապահ դիվանագիտությունը հանգեցնել երկրի կործանմանը: Հայաստանն այսօր կանգնած է անվտանգության մղձավանջի առաջ ոչ միայն արտաքին սպառնալիքների, այլեւ այն պատճառով, որ նրան աղետալիորեն դավաճանել է այն մարդը, որը պետք է պաշտպաներ իրեն։ Փաշինյանը ոչ միայն չկարողացավ պաշտպանել Հայաստանի շահերը, այլեւ ակտիվորեն նպաստեց դրանց քայքայմանը»,- նշել է Վարդան Օսկանյանը։
