Եկեղեցու և Փաշինյանի միջև սաստկացող թշնամանքը սպառնում է բռնի անկարգություններ առաջացնել երկրում և լարվածություն՝ սահմանին․ Stratfor

Հայաստանում վարչապետի և երկրի ազգային եկեղեցու միջև սրվող վեճը սպառնում է անկարգություններ առաջացնել և խափանել մրցակից Ադրբեջանի հետ վիճելի խաղաղության համաձայնագրի իրականացման արդեն իսկ հետաձգված ջանքերը՝ մեծացնելով նոր ռազմական բախման ռիսկը․ նշվում է Stratfor կենտրոնի վերլուծությունում։

Ինչպես նշվել է, հունիսի 25-ին Հայաստանի իշխանությունները ձերբակալել են արքեպիսկոպոս Բագրատ Գալստանյանին և ևս 13 անձի՝ կառավարությունը տապալելու և իշխանությունը զավթելու նպատակով բռնություն և այլ անկայունացնող գործողություններ նախապատրաստելու մեղադրանքով: Ձերբակալությունները, որոնք արքեպիսկոպոսի կողմնակիցները անվանել են քաղաքական դրդապատճառներով լի, վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի և Հայ Առաքելական եկեղեցու՝ երկրի ամենաազդեցիկ հաստատություններից մեկի միջև սրվող թշնամանքի ամենալուրջ զարգացումներն են:

Փաշինյանը նաև ձեռնարկել է մի շարք վիճահարույց գործողություններ, այդ թվում՝ հայտարարելով կաթողիկոս Գարեգինին Բ-ին հեռացնելու համար նախատեսված աննախադեպ հատուկ մարմնի ստեղծման մասին և հրամայելով ձերբակալել Սամվել Կարապետյանին, ով հայտնի հայ միլիարդատեր է, եկեղեցու խոշոր բարերար՝ ենթադրյալ հակապետական գործունեության համար:

Հայ Առաքելական Եկեղեցին և տարբեր առաջատար հակակառավարական գործիչներ քննադատել են Փաշինյանի գործողությունները՝ պնդելով, որ դրանք կառավարության կողմից այլախոհությունը լռեցնելու ավելի լայն ջանքերի մի մասն են:

Եկեղեցու հետ լարվածության սրումը տեղի է ունենում այն ժամանակ, երբ Փաշինյանի կառավարությունը հետաձգել է Ադրբեջանի հետ ոչ ժողովրդական խաղաղության համաձայնագրի իրականացումը՝ հաջորդ տարի նախատեսված ընդհանուր ընտրություններից առաջ։

Ըստ համաձայնագրի տեքստի՝ Հայաստանն ու Ադրբեջանը կճանաչեին միմյանց տարածքները՝ խորհրդային դարաշրջանի քարտեզներով սահմանված կարգով՝ հրաժարվելով ապագա տարածքային ցանկացած պահանջից։ Սակայն, համաձայնագիրը չի ներառում Ադրբեջանի պահանջը՝ Հայաստանի տարածքով ուղիղ ցամաքային մուտքը դեպի Նախիջևանի էքսկլավ։ Այս ցամաքային կապը, որը հայտնի է որպես «Զանգեզուրի միջանցք», կկապեր Ադրբեջանը նրա պատմական գործընկերոջ՝ Թուրքիայի հետ։ Միջանցքի շուրջ բանակցությունները խիստ վիճահարույց թեմա է Հայաստանում։

Եկեղեցու և Փաշինյանի միջև աաստկացող թշնամանքը սպառնում է բռնի անկարգություններ առաջացնել Հայաստանում, խափանել խաղաղության համաձայնագրի իրականացումը և կարող է Ադրբեջանին ստիպել իրականացնել ևս մեկ ռազմական էսկալացիա։ Մինչ օրս Փաշինյանի և Հայ Առաքելական եկեղեցու հրապարակային վեճը չի հանգեցրել անցյալ տարի տեղի ունեցած լայնածավալ բողոքի ցույցերին նմանվող որևէ բանի։ Փաշինյանը չի ցուցաբերում եկեղեցու և նրա առաջնորդների նկատմամբ իր ավելի ու ավելի անամոթ քննադատությունները մեղմացնելու որևէ նշան, և ձերբակալությունները, հավանաբար, կսրեն նրա հակառակորդների դժգոհությունները, ովքեր կարծում են, որ նա անցել է օրենքի սահմանները՝ փոխարենը քաղաքական դրդապատճառներով գործողություններ ձեռնարկելով այլախոհությունը ճնշելու համար։ Սա ցույց է տալիս, որ թշնամանքը կարող է միայն վատթարանալ առաջիկա շաբաթներին և ամիսներին՝ մեծացնելով կառավարության դեմ զանգվածային բողոքի նոր փուլի՝ հավանաբար բռնի փուլի ռիսկը։ Կա նաև ավելի ծայրահեղ սցենար, որը կարող է ներառել ռազմական հեղաշրջում կամ այլ ոչ իրավական քայլ՝ Փաշինյանին պաշտոնանկ անելու համար։ Նույնիսկ եթե դա պակաս հավանական է, նման սցենարը վերջին ժամանակներս աննախադեպ չէ. 2021 թվականի փետրվարյան ճգնաժամի ժամանակ Հայաստանի բարձրաստիճան զինվորականները կոչ են արել Փաշինյանին հրաժարական տալ՝ 2020 թվականի Ադրբեջանի հետ պատերազմում պարտության պատճառով։

Վարչապետի քաղաքական օրակարգը, հավանաբար, ավելի մեծ դիմադրության կհանդիպի նաև օրենսդիր մարմնում ընդդիմադիր կուսակցությունների կողմից, բայց այդ կուսակցությունները բավարար թվով ձայներ չունեն անվստահության քվե հայտնելու, առավել ևս՝ հաղթելու համար, ինչը Փաշինյանի հակառակորդներին կխրախուսի օգտագործել այլ միջոցներ՝ նրա վրա ճնշում գործադրելու համար: Քանի որ կառավարությունն արդեն հետաձգում է Ադրբեջանի հետ խաղաղության համաձայնագրի իրականացումը, և քանի որ Փաշինյանի դեմ ժողովրդական դիմադրությունը մեծանում է, Ադրբեջանի կողմից ռազմական ևս մեկ էսկալացիայի վտանգը նույնպես կմնա սեղանին, քանի որ Բաքուն կարող է դատել, որ Երևանը չի ցանկանում և/կամ չի կարողանում բավարարել սահմանադրական փոփոխությունների իր պահանջները: Հայաստան լայնածավալ ներխուժումը քիչ հավանական է, քանի որ դա կարող է խաթարել Ադրբեջանի զգալիորեն բարելավվող կապերը Արևմուտքի հետ, ներքաշել տարածաշրջանի այլ երկրներին հակամարտության մեջ և հնարավոր է՝ իշխանության բերել Հայաստանում այնպիսի գործչի, որը Փաշինյանից պակաս պատրաստակամ է զիջումների գնալ: Այնուամենայնիվ, դա չի կարելի բացառել։

Վերջին շաբաթներին հայկական սահմանի երկայնքով Ադրբեջանի կողմից հրադադարի խախտումների աճ է նկատվել, ինչը ենթադրում է, որ Բաքուն արդեն անհամբեր է դառնում Երևանի կողմից խաղաղության համաձայնագրի իրականացման հետաձգման հետ կապված։ Եթե Ադրբեջանը ձգտի ավելի լայն ներխուժման, ապա, ամենայն հավանականությամբ, կփորձի ցամաքային մուտք ապահովել դեպի իր Նախիջևանի էքսկլավը «Զանգեզուրի միջանցքի» միջոցով։ Սակայն Իրանը կտրականապես դեմ է այդ գաղափարին, և Ռուսաստանը, հավանաբար, բացասական կդիտարկի Թուրքիայի ավելի մեծ ազդեցությունըշն իր ենթադրյալ ազդեցության ոլորտում։

Չի կարելի բացառել նաև այն սցենարը, որի դեպքում Ռուսաստանը գաղտնի համակարգում կամ պատեհապաշտորեն աջակցում է Փաշինյանի դեմ ուղղված ցանկացած հակակառավարական շարժման։ Վերջին զարգացումներին ի պատասխան՝ Կրեմլը հայտարարել է, որ ցանկանում է կայունություն Հայաստանում, որը պատմականորեն կախված է եղել Ռուսաստանից պաշտպանության, էներգետիկայի և առևտրի ոլորտում։ Այնուամենայնիվ, Երևանի և Մոսկվայի միջև աճող լարվածություն է առաջացել, քանի որ Փաշինյանը մեղադրել է Ռուսաստանին բավարար ռազմական աջակցություն չցուցաբերելու մեջ, մասնավորապես, երբ ռուս խաղաղապահները չեն միջամտել 2023 թվականին Ադրբեջանի կողմից Լեռնային Ղարաբաղի գրավմանը։ Սա ստիպել է Փաշինյանին դիմել արևմտյան երկրներին, այդ թվում՝ Ֆրանսիային և Միացյալ Նահանգներին, ինչը նյարդայնացրել է Ռուսաստանին։