Խաղաղության օգոստոս․ Թրամփը դեռ շատ աշխատանք ունի անելու Հայաստան-Ադրբեջան հակամարտությունը կարգավորելու համար․ Eurasianet

Վերջին մի քանի շաբաթների ընթացքում Թրամփը խաղաղության հաստատման արշավ է սկսել։ Նա ոչ միայն Ռուսաստանի կողմից Ուկրաինայի դեմ պատերազմը դադարեցնելու փորձերի շարժիչ ուժն է, այլև գտնվում է Կովկասում Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև գրեթե չորս տասնամյակ տևած հակամարտության կարգավորման ջանքերի կենտրոնում։ Երկու դեպքում էլ հաջողությունը հեռու է որոշակի լինելուց․ գրել է Eurasianet-ը։

Ինչպես նշվել է, Ռուսաստանը լուրջ խոչընդոտ Կովկասի համար Թրամփի նախնական խաղաղության ծրագրի համար, որի կենտրոնական բաղադրիչներից մեկը Հայաստանի տարածքով Ադրբեջանին Նախիջևանի էքսկլավին կապող տարանցիկ միջանցքի՝ TRIPP-ի ստեղծումն է, որի գործողությունները կառավարվելու են ԱՄՆ կառույցների կողմից:

Միջանցքի գործառնական մանրամասները դեռևս պետք է մշակվեն։ Կրեմլը և Իրանը կասկածանքով են մոտենում ԱՄՆ-ի կողմից կառավարվող միջանցքի հայեցակարգին: Շատ ռուս փորձագետներ TRIPP-ը համարում են Մոսկվայի համար պոտենցիալ աշխարհաքաղաքական աղետ: Քաղաքագետ Սեմյոն Բաղդասարովը կանխատեսել է, որ Հայաստանում, ի վերջո, կստեղծվի ամերիկյան ռազմական բազա, և որ Երևանը կփակի երկրում առկա ռուսականը։ «Ռուսաստանի սահմանների մոտ հայտնվում է հզոր ամերիկա-թուրքական կամուրջ: Սա շատ անհեռանկարային սցենար է», – նշել է Բաղդասարովը:

Նա զգուշացրել է, որ TRIPP-ը կարող է Հայաստանում ռազմական բախման սկիզբ դնել, որն ավելի վատ կլինի, քան՝ Ուկրաինան: Միևնույն ժամանակ՝ ռուս ազգայնական գաղափարախոս Ալեքսանդր Դուգինը Թրամփի խաղաղության նախաձեռնությունն անվանել է «նվաստացում» և ռուսական ազգային ինքնության գոյության սպառնալիք։ «Այս ցավը, այս վիրավորանքը պետք է ընկալվի որպես ապտակ մեզանից յուրաքանչյուրին, յուրաքանչյուր ռուս մարդու դեմքին», – նշել է Դուգինն՝ անդրադառնալով օգոստոսի 8-ի համատեղ հռչակագրին, որին ականատես է եղել Թրամփը և ստորագրել են Հայաստանի վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը և Ադրբեջանի առաջնորդ Իլհամ Ալիևը։ Սպիտակ տանը ստորագրման արարողությունից հետո Հայաստանը դիվանագիտական կառույցներն արշավ են սկսել՝ ռուս և իրանցի պաշտոնյաներին հանգստացնելու համար՝ հասնելով խառը արդյունքների։

Ռուսաստանը շարունակում է զգուշավոր լինել, բայց, կարծես, Երևանը հաջողությամբ հանդարտեցրել է իրանական որոշ մտահոգություններ։ Իրանի հիմնական մտահոգությունները TRIPP-ի վերաբերյալ այն են, որ այն կխաթարի Թեհրանի կարևոր և շահութաբեր Հյուսիս-Հարավ առևտուրը, և որ միջանցքը կարող է օգտագործվել ռազմական նպատակներով Միացյալ Նահանգների կողմից։ Իրանի նախագահ Մասուդ Փեզեշքիանն օգոստոսի 18-ին մեկնել է Երևան՝ TRIPP-ին նվիրված բանակցությունների համար։ Մեկնելուց առաջ Արտաքին գործերի նախարար Աբբաս Արաղչին նախագահի այցը որակելով որպես «փոխադարձ հարաբերություններում նոր հորիզոններ բացելու մեր համատեղ հանձնառության հաստատում»։

Թեև իրանցի պաշտոնյաները կարող են ավելի վստահ զգալ, որ առկա առևտրային սխեմաները չեն խաթարվի, Թեհրանը շարունակում է զգուշավոր լինել տարածաշրջանում ԱՄՆ ներկայության սպասվող աճի հարցում: Օգոստոսի 15-ին Արաղչին նշել է, որ Թեհրանը «հատուկ ուշադրություն է դարձնում տարածաշրջանային աշխարհաքաղաքական կայունության և իր ազգային շահերի պահպանմանն», ինչը նշանակում է տարածաշրջանում ԱՄՆ ազդեցությունը նվազագույնի հասցնել։

Իրանցի և ռուս պաշտոնյաները բանակցություններ են վարել TRIPP-ի վերաբերյալ իրենց դիրքորոշումները համաձայնեցնելու ուղղությամբ՝ անորոշ արդյունքներով, քանի որ յուրաքանչյուր պետություն դեռևս ձևավորում է իր սեփական դիրքորոշումը։ Հաշվի առնելով, որ նրա անունը կապված է խաղաղության ծրագրի գլխավոր հենասյան հետ, Թրամփը, հավանաբար, կմնա սերտորեն ներգրավված գործընթացում և Ռուսաստանի և Իրանի ցանկացած հնարավոր ընդդիմության հաղթահարման գործում։