ԵՄ-ն անցնում է իր հիմնարար արժեքների վրայով և «պարգևատրում» Ադրբեջանին՝ չնայած մարդու իրավունքների խախտման սարսափելի ցուցանիշներին․ Eurasianet  

Քանի որ համաշխարհային քաղաքական միտումները փոխվում են, Եվրամիությունը, կարծես, պայքարում է եվրոպական արժեքների կոլեկտիվ իմաստի վերագնահատման համար: Այս ներքին պայքարը, թերևս, ամենաակնհայտն է ԵՄ-ի արտաքին հարաբերություններում Ադրբեջանի հետ. գրել է Eurasianet-ը։

Ինչպես նշվել է, թեպետ Ադրբեջանն ունի սարսափելի պատմություն՝ կապված մարդու իրավունքների հետ, Բրյուսելն արդյունավետորեն պարգևատրել է Ադրբեջանին՝ վերջերս հայտարարելով, որ Բաքուն կհյուրընկալի Եվրոպական քաղաքական համայնքի (ԵՔՀ) գագաթնաժողովը 2028 թվականին: Հավաքը նախատեսված է եվրոպական ազգերի միջև միասնությունը և ընդհանուր արժեքները խթանելու։ Կայքի փոխանցմամբ՝ որոշումը բարձրացնում է մի կարևոր հարց, որը կարող է օգնել որոշել միության ապագան, քանի որ այն փորձում է հավասարակշռել Բրյուսելի ավանդաբար գերակայող արժեքները, մասնավորապես՝ հանդուրժողականությունը, թափանցիկությունը և ներառականությունը, վերջին միտումների և փոփոխվող տնտեսական կարիքների հետ:

Ըստ էության՝ արդյո՞ք ԵՄ-ն իր ժողովրդավարական իդեալները փոխանակում է էներգետիկ անվտանգության հետ։ Գաղտնիք չէ, որ Բաքվի դերը՝ որպես էներգիայի մատակարար, ռազմավարական առումով՝ կենսական նշանակություն ունի Բրյուսելի համար: Ադրբեջանական գազի՝ ԵՄ ներմուծումը զգալիորեն աճել է, և կանխատեսվում է, որ մատակարարումները կհասնեն տարեկան 20 միլիարդ խորանարդ մետրի մինչև 2027 թվականը՝ չնայած հարցեր են մնում Բաքվի՝ այս նպատակին հասնելու ունակության վերաբերյալ։ Աճող էներգետիկ գործընկերությունը համընկել է ԵՄ երկրներից Ադրբեջան կատարվող արտասահմանյան ուղղակի ներդրումների (ԱՈՒՆ) աճի հետ։ Նշանակալի ցուցանիշ է այն, որ Ադրբեջանում ֆրանսիական ԱՈՒՆ-ն հասել է 121.91 միլիոն դոլարի՝ չնայած երկու կառավարությունների միջև լարված դիվանագիտական հարաբերություններին։

Ըստ Միջազգային քաղաքական տնտեսության եվրոպական կենտրոնի զեկույցի՝ Ադրբեջանը դարձել է ԵՄ-ի կարևոր էներգամատակարարը։ Այնուամենայնիվ, հարաբերությունները շարունակում են բարդ մնալ կառավարման, մարդու իրավունքների և ժողովրդավարական նորմերի հետ կապված մշտական մտահոգությունների պատճառով Eurasianet-ն ընդգծել է, որ ԵՄ-Ադրբեջան հարաբերություններում առաջընթաց տեղի ունեցավ ապրիլի վերջին, երբ երկու կողմերը, կարծես, կենտրոնացան տնտեսական և առևտրային հարաբերությունների զարգացման վրա՝ մի կողմ դնելով Բաքվի իրավունքների վերաբերյալ տարաձայնությունները, այդ թվում՝ բոլոր տեսակի այլախոհության ճնշումը։ ԵՄ արտաքին քաղաքականության պատասխանատու Կայա Կալլասը Ադրբեջանին անվանել է «ԵՄ-ի համար կարևոր գործընկեր Հարավային Կովկասում», մինչդեռ Ադրբեջանի առաջնորդ Իլհամ Ալիևը հայտարարել է, որ Բրյուսելը պատրաստակամություն է ցուցաբերել «հրաժարվել նախկին կարծրատիպերից և ճանաչել Ադրբեջանին որպես հիմնական գործընկեր»։

Ինչպես նշվել է, ԵՄ-ի դիրքորոշումը կարելի է համարել պրագմատիկ, բայց այնուամենայնիվ, այն խաթարում է նրա հեղինակությունը՝ որպես քաղաքական բազմակարծության և բոլոր քաղաքացիների համար համընդհանուր տնտեսական առաջընթացի չափանիշ կրողի: Այն անտեսում է այն փաստը, որ 2024 թվականի սկզբից ի վեր Ադրբեջանը սրել է անկախ լրատվամիջոցների նկատմամբ ճնշումները, ձերբակալվել է առնվազն 25 լրագրող, և ջախջախել է քաղաքական ընդդիմությանը։ Եվրախորհրդարանը մտահոգություն է հայտնել Ադրբեջանի մարդու իրավունքների վիճակի վերաբերյալ՝ 2024 թվականի հոկտեմբերին բանաձև ընդունելով, որով դատապարտում է Ալիևի վարչակազմի գործողությունները: Բաքվում ԵՀԽ գագաթնաժողովն անցկացնելու որոշումը ընդգծում է ԵՄ ինստիտուտների միջև անհամապատասխանությունը, ինչպես նաև միության հայտարարված արժեքների և դրա գործողությունների հետ կապված ներքին հակասությունները։ Բրյուսելի դիրքորոշումը Բաքվի նկատմամբ զգալիորեն տարբերվում է մեկ այլ պետության՝ Բելառուսի նկատմամբ դիրքորոշումից։ ԵՄ-ն Ալեքսանդր Լուկաշենկոյի ռեժիմի նկատմամբ պատժամիջոցներ կիրառելիս շատ ավելի կոշտ է եղել, քան Ալիևի ռեժիմի նկատմամբ։ Էներգետիկ և առևտրային առաջնահերթությունները բացատրում են տարբերությունը։ Մայիսին ԵՄ տարբեր երկրների առաջատար խմբագիրները քննադատեցին Հունգարիային անկախ լրատվամիջոցներին և քաղաքացիական հասարակությանը ճնշելու համար առաջարկվող օրենսդրության համար՝ այն համեմատելով Ռուսաստանի «օտարերկրյա գործակալների» մասին օրենքի հետ։

ԵՄ-ի տարաձայնությունները ավտորիտար մտածելակերպ ունեցող ղեկավարության հետ հարաբերություններում բացահայտում են այն փաստը, որ այն սկսում է կորցնել կապը իր հիմնադիր իդեալների հետ։ Ֆրանսիայի արտաքին գործերի նախարար Ռոբերտ Շումանը, ով, թերևս, եվրոպական միասնության գլխավոր ճարտարապետն է, 1950 թվականին գրել է, որ «Եվրոպան չի ստեղծվի միանգամից կամ մեկ ծրագրի համաձայն։ Այն կկառուցվի կոնկրետ նվաճումների միջոցով, որոնք նախ կստեղծեն փաստացի համերաշխություն»։ Հարևանությամբ ավտորիտարիզմի նկատմամբ տարբեր մոտեցումները ենթադրում են, որ ԵՄ-ի ձևավորումից ի վեր ձեռք բերված համերաշխությունն այժմ վերանում է։