Ֆոն դեր Լեյենը լուրջ փորձության առջև է կանգնած․ արդյոք ԵՀ-ն Pfizer-ի գնման ժամանակ խախտե՞լ է թափանցիկության կանոնները

Ուրսուլա ֆոն դեր Լեյենի լեգիտիմությունը՝ որպես Եվրահանձնաժողովի նախագահ, այս շաբաթ կբախվի մեծ մարտահրավերի, երբ ԵՄ դատարանը որոշում կկայացնի դեղագործական ընկերության ղեկավարի հետ նրա կողմից փոխանակված գաղտնի հաղորդագրությունների վերաբերյալ։ Դեղագործական ընկերությունը Բրյուսելի հետ կնքել էր պատվաստանյութի բազմամիլիարդանոց գործարք. գրել է Politico-ն։

ԵՄ Արդարադատության դատարանը, կորոշի, թե արդյո՞ք հանձնաժողովը՝ հրաժարվելով հրապարակել Pfizer-ի գործադիր տնօրեն Ալբերտ Բուրլայի հետ ԵՀ նախագահի հեռախոսազրույցի բովանդակությունը, խախտել է թափանցիկության կանոնները։

Բացահայտումը մեծ հետևանքներ կունենա ոչ միայն այն բանի վրա, թե ինչպես են դաշինքի բարձրաստիճան պաշտոնյաները գործերը վարում փակ դռների հետևում, այլև կարող է ստվեր գցել ֆոն դեր Լեյենի երկրորդ հնգամյա ժամկետի վրա, որը սկսվել է դեկտեմբերի 1-ին։

Մինչ նա պայքարում է Հանձնաժողովի արդիականությունը պահպանելու համար, Դաշինքում աճող ազգայնական հռետորաբանության ֆոնին, ֆոն դեր Լեյենն արդեն քննադատության է արժանացել իշխանությունը կենտրոնացնելու և կանաչապատմանը նպաստող պարտավորություններից հետ կանգնելու համար։

Գործն իրավական առումով բարդ է ֆոն դեր Լեյենի համար, քանի որ նա ոչ միայն անձամբ է ստորագրել պատվաստանյութի վերաբերյալ ԵՄ ամենամեծ պայմանագիրը՝ միլիարդավոր եվրոների արժողությամբ, այլև նախագահում է հենց այն հաստատությունը, որը պատասխանատու է ԵՄ օրենսդրության կիրառման համար, որը ներառում է թափանցիկության և հաշվետվողականության սկզբունքներ: Եթե դատարանը որոշում կայացնի նրա դեմ, դա քաղաքական զենք կտրամադրի քննադատների լայն շրջանակի:

Դա նաև շատ ամոթալի կլինի՝ հաշվի առնելով, որ գործընթացը տեղի է ունեցել ընդամենը մի քանի ամիս անց այն բանից հետո, երբ ֆոն դեր Լեյենը հրապարակավ խոստացել է պաշտպանել թափանցիկության, արդյունավետության և ազնվության չափանիշներն իր երկրորդ ժամկետի ընթացքում։

Գործը հարուցվել է The New York Times-ի և դրա Բրյուսելի բյուրոյի նախկին ղեկավարի կողմից, որը հայց է ներկայացրել Հանձնաժողովի՝ 2022 թվականին հաղորդագրությունները չհրապարակելու որոշման դեմ։

Հաղորդագրությունների գոյությունը բացահայտվել է 2021 թվականի ապրիլին։ Այս համաձայնագիրը, որը վերջնականապես կնքվել է 2021 թվականի մայիսին, ենթադրում էր, որ ԵՄ-ը պարտավորվում էր գնել Pfizer-BioNTech Covid-19 պատվաստանյութի մինչև 1.8 միլիարդ դեղաչափ, որը Բրյուսելի կողմից կնքված բոլոր գործարքներից ամենամեծն է:

Այն նախատեսում էր 900 միլիոն դեղաչափի նախնական գնում՝ ևս 900 միլիոն դեղաչափ պատվիրելու հնարավորությամբ, որը կմատակարարվի 2022 և 2023 թվականներին։ Politico-ին ուղղված հայտարարության մեջ հանձնաժողովը նշել է, որ «չի մեկնաբանում ընթացիկ իրավական ընթացակարգերը»։

Ֆոն դեր Լեյենի վրա ճնշումն աճում է։ Եվրոպական դատախազությունը, որը հանձնարարված է հետաքննել ԵՄ ֆինանսական շահերի դեմ ուղղված լուրջ ֆինանսական հանցագործությունները, հաստատել է, որ հետաքննություն է սկսել Հանձնաժողովի նկատմամբ՝ պատվաստանյութերի գնումների գործընթացի վերաբերյալ։