Երբ մարդն այս երկրում գնահատվի, ամեն ինչ կընկնի իր տեղը. Սամվել Թոփալյան

ABC-ինտերվյուի հյուրը դերասան Սամվել Թոփալյանն է։ Նա ցավով է արձանագրում, որ այսօր առաջին հերթին լավ թատրոն է համարվում գումար բերող թատրոնը, այլ ոչ թե իրական արժեք ստեղծողը։ Դերասանի կարծիքով` ցանկացած չարիք ծնվում է անգրագիտությունից, իսկ տգիտության դեմն առնելու համար Հայաստանը պետք է գնա կրթության, գիտության և արվեստի ճանապարհով. Իրավիճակը փոխելու բանալիները սրանք են…

-Եթե Ձեզ հայկական մոտիվներով ֆիլմ նկարելու հնարավորություն ընձեռնվեր, ի՞նչ ֆիլմ կլիներ դա։

–Ես կնկարեի մարդու մասին, որովհետև այսօրվա ստեղծագործությունները, ցավոք սրտի, մարդու մասին չեն։ Իրականում պետք է հակառակը լինի, չէ՞ որ մենք ստեղծագործում ենք մարդու համար, մարդու, մարդկային փոխհարաբերությունների մասին, մարդու հոգևոր ու մտավոր կապի մասին։ Հակառակ պարագայում ո՞ւմ են պետք այն ստեղծագործությունները, որոնց առանցքում մարդը չի։ Հենրիկ Մալյանն էր ասում․ ես նկարում եմ մարդու համար և մարդու մասին։ Իսկ եթե արանքից հանում ես մարդուն, ոչինչ չի մնում։ Դա գալիս է նրանից, որ խնդիր չեն դնում պատմություն նկարել մարդու մասին, փող աշխատելու խնդիր են դնում՝ ինչպես թատրոնում, այնպես էլ կինոյում։ Ներքին ազնվության բացակայության պայմաններում,  ի՞նչ պետք է ստեղծես։

-Հնարավո՞ր է այնպիսի ֆիլմ նկարել կամ պիես բեմադրել, որը թե՛ միտք կունենա, թե՛ փող աշխատելու հնարավորություն կընձեռի։

–Հնարավոր է, բայց բացառիկ տաղանդ պետք է ունենալ դրա համար։ Այդպիսի ֆիլմերի պակասն այլ պատճառ էլ ունի։  Հիմնականում գաղափարի պակաս ունենք։

–Ի՞նչ էր անում «Գոյ» թատրոնը, որ վտանգ նկատեցին նրա գործունեության մեջ։

–Մենք ընդամենը 35 հոգի ենք և պարզապես շատ սիրում ու հարգում ենք իրար․․․Իմ ներքին համոզմունքն է, որ իրենք այդ խայծը գցեցին՝ համոզված լինելով, որ մենք կպառակտվենք ու ամեն ինչ կվերջանա, կգնա։ Այդպես չեղավ, որովհետև մենք շատ հարգում և սիրում ենք իրար։ Իսկ որտեղ սեր կա և միասնություն, դա արդեն ուժ է, կարող է՝ դա է վախեցնում իրենց։

–Կարո՞ղ եք ձևակերպել վերջնանպատակը․ հիմա ինչի՞ համար եք պայքարում։

–Մեր տան․․․Այն  տարածքի, որտեղ մարդիկ 35 տարի շարունակ էներգիա են դրել, քրտինք են թափել։ Ի դեպ՝ տարիներ շարունակ դա արել են նաև առանց վարձատրվելու։ Նույնիսկ այդ պարագայում ազնիվ են եղել իրենց քայլերի մեջ և ստեղծել են հրաշալի ներկայացումներ։ Այդ թատրոնում  ենք մենք ձևավորվել ենք որպես դերասաններ։ Մենք այնտեղ ապրել ենք, իսկ մեր ապրածն այսօր ուզում են մեր ձեռքից խլել՝ օգտագործելով ինչ-ինչ գեղեցիկ փաթեթավորումներ, թե դուք այդտեղ կմնաք և այլն։ Նույն ձևակերպումները Կամերային թատրոնի անձնակազմի համար էին ասում, թե կգնաք Պարոնյան թատրոն, նվագախմբից ու երգչախմբից կօգտվեք, բայց հիմա ուր է Կամերային թատրոնը՝ չկա։

–Սամվե՛լ, հետաքրքիր է, իսկ Դուք ի՞նչ ծագում ունեք։

–Հորական պապս և տատս Սեբաստիայից են։ Կոտորածից հետո նրանք տեղափոխվել են Հունաստանի Սալոնիկ քաղաքի որբանոց, հետո մեծացել են, ամուսնացել և 1934 թ․ եկել են Երևան։ Մորական կողմից Սյունեցի եմ։

–Իսկ բնավորության գիծ ունե՞ք, որ հենց սյունեցիներին է բնորոշ և Դուք դա Ձեր մեջ տեսնում եք։

–Դե լեռնեցի են, ազնիվ ու արդար մարդիկ են։ Պարզ ճակատով են և թաքցնելու բան չունեն․ անկեղծ ամեն ինչ ասում են։

–Տարիներ առաջ «Բարև Էրգիր» հաղորդաշարում եք նկարահանվել։ Հաղորդման շրջանակում բավականաչափ շրջեցիք Արևմտյան Հայաստանում և Կիլիկիայում։ Ի՞նչ զգացումներ ունեիք․ ափսոսա՞նք, դառնությո՞ւն, ցա՞վ, թե՞ հիացմունք այն արժեքների նկատմամբ, որոնք ստեղծել է մեր ժողովուրդը։

–Խառն էին զգացումները․ և՛ դառնություն, և՛ ափսոսանք և՛ հիացմունք, որովհետև ֆանտաստիկ ճարտարապետության եկեղեցիներ կային, բերդեր։ Ճիշտն ասած՝ ավելի շատ զայրույթ էի զգում։ Ախր նույնիսկ այդ ամենը կորցնելուց հետո դասեր չենք քաղում։ Երևի այն ժամանակ էլ սասունցին ասել է դե լավ, Զեյթունում են կռվում, մինչև հասնեն Սասուն՝ Աստված գիտի՝ ի՞նչ կլինի։ Միասնականություն չկար․․․Ու այդպես հերթով կորցրեցինք մի ամբողջ երկիր, անծայրածիր երկիր՝ իսկապես դրախտավայր։

–Հայաստանը հեշտ պատմություն չունի, ինքներդ էլ լավ գիտեք։ Դուք, այդ պատմական բեռի ծանրությունը Ձեր ուսերին զգո՞ւմ եք։

–Այդ կողմից չեմ ուզում նայել հարցին։ Ինձ համար ապրեցնող երևույթներն են ավելի շատ հետաքրքիր։ Ոչ թե անտեսում եմ այդ տառապանքը, ուղղակի ուզում եմ ճանաչել ինձ, իմ ժողովրդին իր ստեղծածով։ Ես անընդհատ ֆիքսում եմ, թե ինչ հզոր ճարտարապետություն, մանրանկարչություն, ինչ հզոր պոեզիա ենք ունեցել՝ դեռևս միջնադարից։ Այ դա է ինձ ապրեցնում, դրա համար էլ այդ ամենը բեռ չեմ դարձնում ինձ համար։ Ես այդ հիմնասյուների վրա եմ ուզում հենվել և կանխել մարտահրավերները, որոնք այսօր կանգնած են մեր առջև, որովհետև ինձ համար հայ է Կոմիտասը, Քուչակը, վատ երևույթները, դավաճանները ինձ համար չկան, իմ մի մասնիկը չեն նրանք։

–Իսկ Ձեզ համար ի՞նչ է նշանակում հայ լինել։

–Ինձ համար հայ են այն մարդիկ, որոնք նշածս մտածողությամբ և զգայական դաշտով են ապրում։ Ինձ համար հայը ստեղծարար մարդն է․ Նարեկացին է, Քուչակը, Թումանյանը և այլք։

–Ի՞նչ է նշանակում սիրել հայկական ձևով։

–Երևի շատ հարցեր չունենալ՝ սիրել ու վերջ, տրվել մինչև վերջ ՝ հոգով և սրտով։

–Երբևէ մտածե՞լ եք՝ այ կունենամ մեծ հնարավորություններ և այսինչ գործը կձեռնարկեմ։

–Մենք ընկերներիս հետ էլ ենք երբեմն խոսում այդ մասին։ Կարծում եմ՝ դպրոց կհիմնեի, որտեղ մեր պատկերացրած ուսումը կլիներ, թե՛ ձևի առումով, թե՛ բովանդակության։ Տերյանն էր չէ՞ ասում․ կառուցում են դպրոցներ, որտեղ կան գեղեցիկ պատեր, գեղեցիկ կամարներ, բայց թե ներսում ի՞նչ է կատարվում, ոչ մեկին հետաքրքիր չի։ Դպրոցը շենքը չի, դա այն կրթությունն է, գիտելիքն ու միջավայրը, որ պետք է տրվի։

–Արվեստի դպրոցի մասի՞ն է խոսքը։

–Ոչ, բայց այնտեղ կլիներ այն միջավայրը, այն մթնոլորտը, որտեղ արվեստը գերիշխող կլիներ։

–Ձեզ համար բանալին կրթությու՞նն է։

–Այո, որովհետև ցանկացած չարիք ծնվում է տգիտությունից, անգրագիտությունից։

–Որքան հասցրել եմ նկատել, Դուք շատ հաշտ եք Ձեզ հետ, ունեք լավ ընտանիք, կայացել եք Ձեր մասնագիտության մեջ, կա՞ մի բան, որ այնուամենայնիվ ձեզ պակասում է։

–Չէի ասի՝ պակասում է որևէ բան, ուղղակի կան բաներ որոնք ինձ անհանգստացնում են։ Օրինակ ես կուզեի, որ իմ երեխաները ապրեն այն երկրում, որ ես եմ պատկերանում և ոչ երբեք Հայաստանից դուրս։ Ես ուզում եմ, որ իրենք ապրեն այն Հայաստանում, որը ես եմ պատկերացնում, որտեղ մարդն է կարևորը, որտեղ մարդն է արժեքը, որտեղ գնահատվում է մարդու ստեղծածը։ Երբ մարդը գնահատվի, ամեն ինչ կընկնի իր տեղը։

Մի քանի բլից հարց

-Պատմական ո՞ր ժամանկաշրջանը կուզեիք տեսնել։

–Միջնադարը․․․Ե՛վ մեզ մոտ, և՛ Եվրոպայում։ Մանավանդը վերածնունդը՝ Իտալիայում, Ֆրանսիայում։

–Եթե ձեր կյանքի հիման վրա ֆիլմ նկարահանեին, ի՞նչ ժանրի ֆիլմ կլիներ։

–Երևի արկածային։

–Եթե ընդամենը մեկ հոգու կարողանայիք վերակենդանացնել, ո՞վ կլիներ նա։

–Հայրս․․․Կարոտել եմ։

-Օրացույցում եթե նոր տոն ավելացնելու լիեինք, ո՞րը կլիներ։

–Քանի որ հեքիաթն է պակասում մեր իրականության մեջ՝ Հեքիաթի տոն կլիներ, որովհետև դա ապրեցնող երևույթ է։ Այդ տոնը մի օր գոնե լրիվ կվերափոխեր այս իրականությունը։

-Ունեք 30 վայրկյան ներողություն խնդրելու, ումի՞ց և ինչի՞ համար կխնդրեք։

-Ծնողներիցս, տարիների ընթացքում չգիտացված սխալներ անելու համար։

-Վերջին անգամ ե՞րբ եք եղել Արցախում և ի՞նչ առիթով։

-Վերջին անգամ ընկերներով գնացել էինք Քարվաճառ՝ ձկնորսության, որսորդության։

-Երբ խռովում եք աշխարհից հայրենիքի ո՞ր անկյունում եք ջերմություն գտնում։

-Իմ տանը, բնականաբար։

-Իսկ Հայաստանի ամենասիրելի անկյունը  ո՞րն է։

-Քանի որ արդեն նշեցի, որ մորական կողմից սյունեցի եմ, երևի իմ մանկության գյուղը՝ Սիսիանի Ծղուկ գյուղը։ Որովհետև ես այնտեղ գառ եմ պահել, հորթ եմ պահել, ձկնորսության եմ գնացել, խոտ եմ քաղել և շատ ուրախ եմ, որ այդ օրերն իմ կյանքում եղել են, և ես այքան մոտ եմ եղել բնությանը և լավ մարդկանց։

Տոնինո Գուերան ասում էր, որ իսկական մերը այն է, ինչ մենք ունեցել ենք մանուկ ժամանակ։

Զրուցեց Լենա Գևորգյանը