Ռուսաստանի հետ Հայաստանի հարաբերություններն անկասկած բարդ են։ Այնուամենայնիվ, Հայաստանի դիրքորոշումը Ուկրաինա ներխուժման ժամանակ ցույց է տալիս այն դժվար որոշումները, որոնց պետք է բախվեն փոքր երկրները, երբ խրված են խոշոր տերությունների միջև, գրել է ԵՄ հարցերով փորձագետ Վլադ Օլտեանուն Euronews-ի համար։
Հայաստանը պատմականորեն զբաղեցրել է մարտահրավեր նետող աշխարհաքաղաքական դիրք՝ լինելով Արևմուտքի և Ռուսաստանի հակադիր նպատակների միջև: Ուկրաինայում Մոսկվայի պատերազմի սկսվելուն պես Հայաստանի դիրքը նպաստում է արևմտյան պատժամիջոցները նավարկելուն և երկրի տնտեսությունը ամրապնդելուն:
Չնայած հակամարտության անմիջական մասնակիցը չլինելուն՝ Հայաստանի տնտեսական կապերը Ռուսաստանի հետ դարձել են քննադատության առանցք, հատկապես ապրանքների վերաարտահանման և պատժամիջոցների տակ գտնվող ռուսական սուբյեկտների և միջազգային շուկայի միջև առևտրի դյուրացման առնչությամբ:
Ռուսաստանը հայտնել է երկու երկրների միջև առևտրի մեծ աճի մասին՝ նշելով, որ այն անցյալ տարի հասել է 7,4 միլիարդ դոլարի, իսկ այս տարվա առաջին կիսամյակում աճել է 2,5 անգամ՝ գերազանցելով 8,3 միլիարդ դոլարը: Ենթադրվում է, որ ընթացիկ տեմպերի պահպանման դեպքում՝ առևտրի ծավալը մինչև այս տարվա վերջ կարող է հասնել 14-16 մլրդ դոլարի։ Հայաստանը, հավանաբար, ակտիվորեն զբաղվում է ռուսական թանկարժեք քարերի և ոսկու վերաարտահանմամբ։ 2023 թվականին Հայաստանն արտահանել է 4,5 մլն կարատ ադամանդ, ինչը 30 անգամ ավելի է, քան արտադրվել է հենց Հանրապետությունում։
Աշխարհաքաղաքական ոլորտում Հայաստանի առաջնակարգ դերի բարձրացումն անուղղակիորեն ուժեղացրել է Ռուսաստանի տնտեսական կայունությունը պատժամիջոցների պայմաններում: Մինչ Հայաստանը կենտրոնացած է սեփական ազգային շահերն առաջ տանելու վրա, այս դինամիկան մտահոգություն է առաջացնում Ռուսաստանին մեկուսացնելու համաշխարհային ջանքերի խաթարման վերաբերյալ: Ռուսաստանի հետ Հայաստանի սերտ կապերն աննկատ չեն մնացել, թեև Արևմուտքի արձագանքը համեմատաբար զուսպ է եղել։
Հայ քաղաքական գործիչները, հատկապես վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը, ուկրաինական պատերազմից հետո ձգտել են հեռացնել Երևանը Ռուսաստանից։ Այնուամենայնիվ, երկրի սերտ տնտեսական կապերը վկայում են ավելի բարդ իրողության մասին։ Հայաստանի տնտեսական էքսպանսիան, որը խթանվել է Ռուսաստանի հետ առևտրի հետևանքով, կարծես թե, անուղղակիորեն սուբսիդավորվում է պատերազմով:
Հայաստանն ավանդաբար ապավինում է Ռուսաստանին անվտանգության և տնտեսական աջակցության համար, մասնավորապես՝ Ադրբեջանի հետ իր շարունակական լարվածության պատճառով: Սակայն վերջին տարիներին երկու ժողովուրդների հարաբերությունները սրվել են։ Այս լարվածությունն ավելի է ուժեղացել 2020 թվականի Լեռնային Ղարաբաղի պատերազմով և 2022 թվականի սեպտեմբերի բախումներով Ադրբեջանի հետ, որտեղ Ռուսաստանը, չնայած անվանական միջնորդ լինելուն, վարանել է վճռականորեն միջամտել հօգուտ Հայաստանի:
Ուկրաինա ներխուժելու վրա Ռուսաստանի ուշադրությունը ստիպել է Հայաստանին ավելի ու ավելի մեկուսացված զգալ: 2023 թվականի ադրբեջանական կայծակնային արագ ռազմական գործողությունը Լեռնային Ղարաբաղում և դրան հաջորդած հայերի արտագաղթը միայն խորացրել են Հայաստանի հիասթափությունը Ռուսաստանից:
