Հոկտեմբերի 24-ին Կազանում ԲՐԻՔՍ-ի գագաթնաժողովի շրջանակներում վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի և նախագահ Իլհամ Ալիևի հանդիպումը ոգեշնչել է Հայաստանի և Ադրբեջանի փորձագիտական համայնքների այն ներկայացուցիչներին, ովքեր կարծում են, որ մոտ ապագայում հարևան երկրների միջև խաղաղության պայմանագիր կնքելը հնարավոր է, գրել է EADaily-ին։
Ադրբեջանի իշխանությունները նախկինում մեկ անգամ չէ, որ ամենաբարձր մակարդակով հասկացրել են, որ հակված չեն արագացնել խաղաղ գործընթացը և արագ ստորագրել «Հայաստանի Հանրապետության և Ադրբեջանի Հանրապետության միջև խաղաղության և միջպետական հարաբերությունների հաստատման մասին» համաձայնագիրը։
Իրազեկ աղբյուրները նշում են երեք հիմնական հարց, որոնք Փաշինյանը և Ալիևը փոխվարչապետներ Մհեր Գրիգորյանի և Շահին Մուստաֆաևի, ինչպես նաև ԱԳ նախարարներ Արարատ Միրզոյանի և Ջեյհուն Բայրամովի ներկայությամբ քննարկել են հանդիպման շրջանակում։
Առաջին հարցը հռչակագրի կամ համատեղ հայտարարության տեսքով փաստաթղթի ստորագրումն է՝ ներառյալ ինքնիշխանության փոխադարձ հարգանքի, ներքին գործերին չմիջամտելու, տարածքային ամբողջականության և ուժի կամ դրա կիրառման սպառնալիքի չկիրառման սկզբունքները երկկողմ հարաբերություններում։ Դա հայկական կողմին հնարավորություն կտա որոշել մասնակցելու Կլիմայի փոփոխության մասին ՄԱԿ-ի շրջանակային կոնվենցիայի (COP29) Կողմերի համաժողովի առաջիկա 29-րդ նստաշրջանին, որը նախատեսվում է անցկացնել նոյեմբերի 11-22-ը Բաքվում։
Ըստ Հայաստանի մայրաքաղաքի EADaily-ի զրուցակիցների՝ Կազանում տեղի ունեցած քննարկումների երկրորդ հարցը վերաբերել է հենց COP29-ին։ Հայաստանը նախկինում ստացել էր COP29-ի հրավեր Ադրբեջանից։ Ալիևը Փաշինյանի հետ հանդիպման ժամանակ հաստատել է Ադրբեջանի մայրաքաղաքում «ցանկացած մակարդակի» հայ պաշտոնական ներկայացուցչին ընդունելու պատրաստակամությունը։
Ադրբեջանի ղեկավարն առանց խանդավառության ընդունել է «նախնական համաձայնագիր» ստորագրելու Հայաստանի ղեկավարության առաջարկը՝ հասկացնելով, որ հավատարիմ է նախկին գծին. խաղաղության պայմանագիրը պետք է ամբողջությամբ համաձայնեցվի և միայն դրանից հետո ստորագրվի՝ առանց որևէ հայտարարությունների։ Ինչ վերաբերում է COP29-ին Երևանի մասնակցությանը, ապա գնդակը եղել և մնում է հայկական կողմում։ Փաշինյանը պետք է որոշի այս հարցում՝ հաշվի առնելով ադրբեջանցի գործընկերների դժկամությունը նրան «աջակցելու»՝ ստորագրելով նախնական խաղաղության փաստաթուղթ։
Երրորդ հարցը ավելի «երկրային» բնույթ է ունեցել և հանգեցրել է պետական սահմանի հաջորդ հատվածի ընտրությանը, որը կսահմանազատվի։ Ըստ ամենայնի՝ հաջորդ հատվածը կլինի Արարատի մարզը՝ Նախիջևանի Ինքնավար Հանրապետությունը։
Ինչպես հայտնի է, Կազանում հայ-ադրբեջանական գագաթնաժողովին նախորդել է ԱՄՆ նախագահի հատուկ օգնական, Ազգային անվտանգության խորհրդի եվրոպական հարցերով ավագ տնօրեն Մայքլ Քարփենթերի այցը Հարավային Կովկաս։ Սպիտակ տան բարձրաստիճան պաշտոնյան նախագահ Ջո Բայդենի նամակները փոխանցել է Բաքվին և Երևանին: Ալիևին և Փաշինյանին ուղղված իր ուղերձներում նա, ի թիվս այլ բաների, խոստացել է ԱՄՆ-ի որոշ «համարձակ նախաձեռնություններ» անդրկովկասյան երկու հանրապետությունների միջև խաղաղության գործընթացն ավարտին հասցնելու հարցում և կոչ է արել նրանց առաջնորդներին խաղաղություն ստորագրել մինչև 2024 թվականի վերջ։
Այսպես թե այնպես, Երևանում և Բաքվում շատ վերլուծաբաններ կարծում են, որ նախագահական ընտրություններից հետո ԱՄՆ-ի համար Հարավային Կովկասի ներկայիս պայմանական առաջնահերթությունը լրջորեն կթուլանա կամ նույնիսկ ընդհանրապես կվերանա, ինչը ձեռնտու է Ադրբեջանին։ Համաշխարհային տերության կողմից չափից ավելի ուշադրությունն ու շուտափույթ խաղաղության հաստատման համառ կոչերը անհարմարություն են ստեղծում Ալիևի համար, ով հակված չէ իրադարձություններից առաջ ընկնելու և դեռ փորձում է Հայաստանին «սեղմել» բանակցային սեղանի շուրջ՝ նրա հետ խաղաղության հասնելով ուժի դիրքերից։
